Soave is een idyllisch dorpje in het midden van de Veneto-streek. De oude kasteelmuren staan er nog en doen dienst als handige wegwijzer (“het kasteel door en dan naar links”) tijdens mijn persreis aan Soave eind mei. Soave is namelijk meer dan alleen een idyllisch dorpje, het maakt ook één van de beste witte wijnen van Italie. Did I really say that? Yes, I did!

“We want the world to be aware what Soave is all about.”

Dat was de reden dat ik begin dit jaar een uitnodiging in mijn mailbox kreeg voor Soave Stories, een initiatief van het Soave Consorzio om het gebied in het zonnetje te zetten. Soave, saai? No more. Het is met een comeback bezig en iedereen mag het weten. Al moet die comeback wel van ver komen. In de loop der jaren heeft het imago van de streek een enorme deuk opgelopen, gevalletje ‘alles mag, alles kan’. De goedkope meuk werd onder dezelfde noemer gekocht als het betere werk. Dat is voor alle partijen een rampscenario. De producent kan zich niet meer onderscheiden. De consument begrijpt er geen snars van, scheert alles over één kam en geeft het op. Einde Soave.

Gelukkig voor ons zijn er wijnhuizen die altijd voet bij stuk hebben gehouden en kwaliteit boven kwantiteit hebben gesteld. Proef je die wijnen, dan gaat er een wereld voor je open. Helaas is het nog steeds moeilijk om de kwaliteit in te schatten op basis van het etiket. Net als bij alle beroemde regio’s is het beter om je te verdiepen in producenten.

De ingewikkelde regelgeving van Soave

Toch is het leuk om even de regelgeving te laten zien. Al is het alleen maar om te laten zien hoe ingewikkeld het is. Geen wonder dat een consument het niet (meer) begrijpt. Ik doe er al dagen over om dit zo duidelijk mogelijk te verwoorden. Het is even door de zure appel heen bijten… (of naar beneden scrollen)

Theoretisch gelden er twee beschermde herkomstbenamingen in Soave, te weten DOC Soave en DOCG Soave Superiore. Binnen beide herkomstbenamingen geldt de subzone: Soave Classico, de historische productiezone. Het gaat om de vulkanische bodems van de heuvels tussen Soave en Monteforte d’Alpone.

Vulkanen in Soave? Ja, zeker. Daarvoor moeten we wel miljoenen jaren terug in de tijd. De vulkanische en kalkstenen bodems zijn gecreëerd door oude onderzeese uitbarstingen. Het Consorzio heeft hierover een heel duidelijk filmpje gemaakt.

De historische productiezone, Soave Classico, telt zo’n 1500 hectare wijngaarden. Dat bleek veel te klein om aan de steeds grotere wordende dorst van de internationale consument te voldoen. Soave was namelijk een dikke hit in de jaren ’60 en ’70. Reden genoeg voor het Consorzio om destijds een uitbreiding te ondersteunen met DOC Soave, die het gebied verviervoudigde en de vruchtbare vlaktes tussen de heuvels en de Adige-rivier meerekende.

Toen begon de ellende. Ineens was alles Soave. Of je nu een wijngaard hebt met vulkanische bodems waar knetteroude (100+ jaar) stokken staan, of gewoon een paar rijen stokken neerknalt op een van de vlakke stukken bij de rivier – beide wijnen vielen onder de noemer ‘DOC Soave’. Niet eerlijk. Gelukkig bleven een handjevol huizen, waaronder Pieropan, Gini en later ook Inama, vasthouden aan kwaliteit, maar met zoveel zooi op de markt was het moeilijk om de hogere prijs te rechtvaardigen.

Niet alleen de herkomst was discutabel ook de torenhoge toegestane opbrengst was reden voor ophef (en volgens OCW de oorzaak van de smakeloze wijnen). Het hielp ook niet mee dat trebbiano – de oersaaie, productieve trebbiano toscano ofwel ugni blanc – toegestaan was in de blend.

Het Consorzio zag in dat het wat moest doen met de enorme kwaliteitsverschillen en introduceerde DOCG Soave Superiore in 2002. Thanks, but no thanks. Veel topproducenten hadden een upgrade verwacht van Soave Classico naar DOCG-status, maar het werd ‘slechts’ een Soave Superiore met ruimere grenzen dan het classico gebied (om de grootste coöperatie niet buiten spel te zetten). Er werd een alcoholpercentage van ten minste 12% voorgeschreven en de opbrengst werd aan banden gelegd (maar bleef nog steeds hoog met 10 ton / ha). Veel tophuizen waren het er niet mee eens en weigerden de DOCG-classificatie te gebruiken. Ze hielden vast aan DOC Soave (met vermelding van subzone Soave Classico). Voor Roberto Anselmi was het zelfs reden genoeg om de DO te verlaten.

Naast Soave Classico is er nog een andere subzone binnen DOC Soave, namelijk Colli Scaligeri. Dit zijn de heuvels rondom de stad Verona, die net of deels buiten het Classico-gebied vallen. Naast DOC Soave kan er dus Colli Scaligeri op de fles staan om aan te geven dat het om deze subzone gaat. Colli Scaligeri kan (nog) niet gebruikt worden in combinatie met DOCG Soave Superiore. Capice? (Het duurde bij mij zeker een week voordat ik dit door had…)

Crus

De herkomstbenamingen zeggen dus lang niet alles over de wijn en de kwaliteit. De subzones al iets meer, maar nog preciezer is het om de cru op de fles te vermelden. Daarom is het Consorzio in 2000 begonnen met het in kaart brengen van alle wijngaarden, inclusief het analyseren en vaststellen van de geologie en bodemsoort.

Soave telt 33 crus, waarvan 29 in de Classico-zone – het zijn eigenlijk de heuvels van dit gebied, veelal met vulkanische bodem. In het oosten van Val d’Alpone zijn twee percelen met een donkere, vulkanische bodem aangemerkt als cru. Dan zijn er ook nog drie crus met kalkrijke bodems in het westen.

Met die vulkanische gronden mag geshinet worden en dat doet het Consorzio dan ook volop. Tijdens Soave Stories werd zelfs John Szabo, auteur van het boek ‘Volcanic Wines‘ ingevlogen om een masterclass te geven. De masterclass bestond niet alleen uit Soave, maar ook de wijnen van Santorini, Etna en Toscane kwamen voorbij. Dit was awesome – check dit artikel voor meer vulkanisch gekwetter.

Lady Garga

In Soave draait het om garganega, een druivenras dat blijkbaar maar weinig mensen goed kunnen uitspreken vandaar de bijnaam Lady Garga. Als het gaat om druivenrassen, quote ik graag m’n girl Jancis Robinson:

“Veneto vine capable of making fine, lemon and almond-scented wines, notably but not exclusively from low-yielding vines in Soave, also Gambellara, Bianco di Custoza etc.”

Ik heb tijdens Soave Stories tientallen wijnen geproefd en daardoor een aardig beeld gekregen van het smaakprofiel van garganega. Ik zou het niet als aromatisch omschrijven, eerder neutraal. Terroir is doorslaggevend. Vulkanische gronden geven de wijn iets rokerigs en ziltigheid. Dat kunnen we ook mineraliteit noemen. Het ziltige is niet per se een zoute smaak, het is meer een textuur die voor frisheid en balans in de wijn zorgt. Net zoals het toevoegen van zout aan een gerecht de smaken naar voren brengt, zo benadrukt zoutgehalte in wijn het fruit en de zuurgraad. Is toch prachtig.

Andere druivenrassen

Hoewel de meeste crus bestaan uit 100% garganega, mogen er volgens de regels ook andere druiven gebruikt worden. Er mag tot 30% trebbiano di soave en chardonnay gebruikt worden. Daarnaast mag er tot 5% lokale druivenrassen uit de Veneto in de blend zitten.

Eerder noemde ik trebbiano toscane ofwel ugni blanc. Oersaai en super productief, dus ideale oplossing in hoogtijdagen. De druif was mede-verantwoordelijk voor de deuk in het imago van Soave, maar gelukkig is besloten dat trebbiano toscane niet meer gebruikt mag worden. Trebbiano di soave – synoniem van verdicchio en turbiana – mag dus wel gebruikt worden en daar is het laatste woord nog niet over gezegd. Niet in negatieve zin, integendeel – een ander onderdeel van Soave Stories was namelijk “Trebulanum”, waarin de rol van trebbiano uitvoerig werd besproken. Wijnhuis Filippi, mijn grootste ontdekking van de hele reis, maakt zelfs een 100% turbiana. Uiteraard valt die niet onder DOC Soave, maar is het ‘slechts’ een IGT Veneto.

De kracht van de pergola’s

Ik kan het artikel over Soave niet eindigen zonder de pergola’s te benoemen. Meestal wordt er niet echt met lof gesproken over het pergola-systeem, het zou hoge rendementen en kwalitatief mindere druiven geven. Toch gedijt garganega prima al hangend aan een pergola, lokaal ‘pergolatto veronese’ genoemd. In een pergola-systeem groeien de wijnstokken omhoog als een soort mini-boompjes, waarbij de bladeren een goede bescherming creëren – zeg maar een paraplu – tegen de zon.

Het Soave Consorzio heeft onderzoek gedaan naar de verschillen tussen guyot en pergola. Wat bleek? De snoeimethode heeft een grote invloed op de temperatuur van de druiventros; dus op rijping; dus op smaak! Uit de studie bleek dat de druiventros gesnoeid in guyot 48% van de tijd in de schaduw hangt ten opzichte van 71% voor de pergola. “We hebben temperaturen gemeten van 40 graden in guyot en 28 graden in pergola. Een verschil van 12 graden! Als je je bedenkt dat er veel aroma’s verloren gaan boven de 30 graden, is dit dus cruciaal”, vertelt Chiara Mattiello (Soave Consorzio) terwijl we door de wijngaarden van Coffele lopen.

Soave moet terug op de kaart

Het is mij duidelijk: Soave moet terug op de kaart. Dat is niet makkelijk, want nog steeds kun je voor 3,99 euro een fles Soave scoren bij de Appie. Die worden gemaakt van de druiven afkomstig van de vruchtbare vlaktes met opbrengsten van heb-ik-jou-daar. Niet te vergelijken met de oude stokken die groeien op de vulkanische gronden. Of die nou gelabeld zijn als Soave, Soave Classico of Soave Colli Scaligeri – who the hell cares?

Het valt alleen niet mee om het kaf van het koren te onderscheiden. Daarom volgt er heel snel een lijstje met ontdekkingen tijdens Soave Stories. De wijnen die me verrasten, die me het meest zijn bijgebleven.

Geef Soave een kans. De streek verdient het.

Wijnhuizen die je niet mag missen

• Pieropan
• Inama
• Gini
• Filippi Filippo
• Suavia

Bronnen:

Guildsomm – Italy’s Adriatic Coast (Part 1): Veneto and the DOCG
Jancis Robinson – Soave but not as we know it
Jancis Robinson – Serious Soave, seriously
John Szabo – Volcanic Wines
Consorzio di Tutela del Soave – website

Italië Soave Veneto