Wat is er nou leuk aan maandagen? Zo denk ik er normaal ook over, maar toen ik een e-mail ontving van Utregs Wijnhuis dat er op maandag 31 oktober een masterclass over wijnmaker François Cotat plaats zou vinden, heb ik me als de wiedeweerga ingeschreven.

Wie?

François Cotat is één van de beste wijnmakers van AOC Sancerre in de Loire, Frankrijk. Zijn wijnen van sauvignon blanc pinot noir en ook de rosé zijn simpelweg ongeëvenaard, kunnen decennia rijpen en hebben ondertussen de cultstatus verkregen.  

Het domein van de familie Cotat bestaat sinds het einde van de Tweede Wereldoorlog en is opgericht door Ferdinand Cotat. In ’47 kwamen de broers Paul en Francis bij hun stiefvader Ferdinand op het domein werken. Tot ’97 runnen de broers het domein. Paul vanuit het kleine huis op het domein in het dorpje Chavignol, Francis vanuit zijn huis in Sancerre. Sinds die tijd is er qua het maken van de wijnen nauwelijks iets veranderd en mede hierdoor heeft domein haar cultstatus te danken. Daar komt bij dat de Cotats zich niet altijd aan de regeltjes houden en enkel doen wat zij denken dat het beste is voor de wijnen. Zo waren er in de jaren ’90 drie verschillende labels verkrijgbaar (Paul Cotat, Francis Cotat en François Cotat) terwijl de wijnen wel allemaal uit dezelfde kelder kwamen. Iets waar de belastingdienst zo z’n bedenkingen bij had… 

Ook komt het wel eens voor dat wijnen niet aan de AOC Sancerre toegekend worden (zoals in ’98 en ’02), omdat François ondanks het hoge potentiële alcoholgehalte van de zeer rijpe druiven, toch chaptalisatie toepaste. 

In ’98 worden de bezittingen van het domein verdeeld onder de zoons van Paul en Francis. Pascal (zoon van Francis) krijgt de kelder in Sancerre en 2,5 hectare wijngaard in Les Monts Damnés en La Grande Côte. De andere zoon, François, krijgt het domein in Chavignol in handen met in totaal ruim 4 hectare wijngaard. Hierdoor bezit François nu 1,3 hectare van Les Monts Damnés, 0,9 hectare Culs de Beaujeu, 0,9 hectare La Grande Côte, 0,6 hectare Les Caillottes en een klein perceel van 0,5 hectare aangeplant met pinot noir. 

Of de twee neven ook nu nog zulke goede banden hebben valt te bezien. Rajat Parr, Master Sommelier en auteur van het boek ‘The Sommeliers Atlas of Taste’, schrijft in zijn boek dat hij ooit de fout maakte om aan François te vragen of zijn neef de wijnen ook nog steeds op dezelfde manier maakt. Het simpele antwoord van François luidde: “Ik heb geen idee”. 

Hoe doet ‘ie dat?

Het is een man van weinig woorden, zoals je misschien ook zou verwachten van een man die 24/7 met z’n wijngaarden bezig is. Hij maakt alleen gebruik van bestrijdingsmiddelen wanneer het echt niet anders kan, gebruikt bepaalde handelingen uit de biodynamische landbouw. Zijn wijngaard heeft een hoge plantdichtheid, lage opbrengsten en François oogst handmatig (mede gedwongen door de zeer steile hellingen). De oogst vindt zeer laat plaats in meerdere keren en enkel de allerrijpste druiven worden geoogst. Hierbij worden druiven die aangetast zijn door botrytis niet geschuwd. Aromatische rijpheid is heilig. 

Hele trossen worden in een oude houten mechanische pers geperst die nog stamt uit de tijd van zijn vader en oom. Het sap wordt opgevangen en direct – zonder toevoegingen vergist – in oude vaten van 500 en 600 liter, met enkel een korte bâttonage aan het einde van de vergisting. In januari na de oogst worden wijnen bij volle maan overgestoken naar vaten van 225 liter voor verdere rijping. Voor het bottelen worden de wijnen in mei en wederom bij volle maan overgestoken naar grotere vaten om deze te laten bezinken. Het bottelen gaat nog met de hand, zonder klaren of filteren en zonder toevoeging van sulfiet. 

Het resulteert in een stijl die François zelf omschrijft als “très naturel”. Zie vooral de proefnoties onderaan dit artikel. 

Terroir

François beschikt dus over vier wijngaarden voor sauvignon blanc binnen de AOC Sancerre. 

Les Monts Damnés 0,9 ha

Een wijngaard ten noordwesten van Chavignol met ligging op het zuiden, terre blanche bodem bestaande uit kimmeridge en portlandien kalk en klei en stokken met een gemiddelde leeftijd van 35 jaar. De bodem is hier vergelijkbaar met Chablis en geeft krachtige wijnen met een rokerig karakter. 

Les Culs de Beaujeu 0,9 ha

Ligt iets ten zuidwesten van Les Monts Damnés, bevat ook de terre blanche bodem, maar een iets meer zuidoostelijke expositie en een zeer steile helling (tot 45%). Deze wijnen hebben lang nodig om op dronk te komen. 

La Grande Côte 1,3 ha

Zuidelijke expositie, wederom terre blanche met diepe kimmeridge kalk bodem, 30 jaar oude stokken en krachtige wijnen met het meeste bewaarpotentieel. 

Les Cailottes 0,6 ha

Een vlakkere wijngaard ten oosten van Les Monts Damnés en Les Culs de Beaujeu. Deze wijngaard is vernoemd naar het bodemtype: Cailottes. 

De bodem bevat hier een dunnere laag kalkhoudende klei met een toplaag van losse kalkstenen in twee formaten: Cailottes (grotere stenen) en Griottes (zeer kleine stenen). De wijnen van deze wijngaard zijn aromatisch, elegant en iets sneller op dronk. 

Ten oosten van Chavignol bevindt zich een kleine wijngaard (0,5 ha) met Pinot Noir. Hier komt de rosé vandaan en zo nu en dan ook een rode wijn. Daarnaast vind je in het uiterste oosten van de appellation, richting de Loire rivier, nog een bodem type genaamd Silex (vuursteen). Een beroemd bodemtype, waar François geen wijngaarden heeft. 

Proefnotities

Tijdens de masterclass, gegeven door Dylan de Vries, proefden we 11 wijnen in 7 flights.

FLIGHT 1: LES CAILLOTTES 2018 VS. LES CULS DE BEAUJEU 2018

De Les Caillots 2018 is een frisse, aromatische wijn met indrukken van limoen, grapefruit, perzik en bijenwas. Mooie zuren (medium+), zacht en romig (medium body) en 13% alcohol. 

Les Culs de Beaujeu 2018 is beduidend minder aromatisch, maar rijper qua karakter. Aroma’s van ananas, mango, citrusfruit en buxus, medium zuren, iets restzoet en 13,5% alcohol. 

FLIGHT 2: LA GRANDE CÔTE 2018 VS. LES MONTS DAMNÉS 2018

La Grande Côte is strak en mineraal met een medium body, 13% alcohol en heeft een enorm lange afdronk. De wijn ruikt naar sinaasappelschil, citroen, foelie, biscuit en amandel, maar is ingetogen en heeft een zeer mooie toekomst in het verschiet. 

Les Monts Damnés 2018 is een stuk dikker van structuur (medium+ body, 13% alcohol), gesloten in de neus en ruikend naar limoen, jasmijn en fris steenfruit. Deze wijn heeft duidelijk nog vele jaren nodig om op dronk te komen. 

FLIGHT 3: CHAVIGNOL ROSÉ 2020 VS. CHAVIGNOL ROSÉ 2018

Beide wijnen hebben een flink alcoholpercentage: 2020 14,5% en 2018 zelfs 15%. De kleur van de wijnen is prachtig zuurstok roze. De 2020 is nog wat gesloten in de neus met indrukken van wilde aardbei, rode bessen en zoete specerijen. Ze heeft een medium body, iets restzoet en een volle en lange afdronk. De 2018 is aromatischer, iets aards van karakter met erg rijp rood fruit in de geur. Ze heeft duidelijk tannine, is wat bitterder daardoor en heeft minder restzoet dan de wijn uit 2020. 

Dit zijn geen alledaagse roseetjes, maar wijnen waar je voor moet gaan zitten, liefst met een groot glas, een mooie moot gebakken vis, gebraden gevogelte of een aards vegetarisch gerecht. 

FLIGHT 4: LES MONTS DAMNÉS 2010

Wow! De Les Mont Damnés 2010 is open, aromatisch en energiek. Aroma’s van citroen, limoen, ananas, perzik, biscuit, geroosterde hazelnootjes, honing en iets vluchtig zuur en rokerigs voor een extra spannende toets. De smaak is spannend en vol (medium+ body, 13,5% alcohol), groots en lang. 

FLIGHT 5: LES CULS DE BEAUJEU 2008 VS. LES CULS DE BEAUJEU 2003

Les Clus de Beaujeu 2008 heeft een mooie citroengele kleur en rook naar bijenwas, honing, citrusfruit, rook, jasmijn en groene paprika. Milde zuren (medium), 13,5% alcohol, fijne dorstlessende bitters en een lange afdronk. In deze wijn was nog geen spoortje van vermoeidheid te ontdekken en kan nog jaren rijpen, maar was nu al prachtig. 

De 2003 was op z’n hoogtepunt wat mij betreft. Goudgele kleur, nog wat reductie in de neus, zeer rijpe passievrucht en ananas, gedroogde abrikoos, honing, noten en rokerig. Het mondgevoel was romig (medium+ body, 12,5% alcohol) en de afdronk leek een eeuwigheid te duren. 

FLIGHT 6: LA GRANDE CÔTE 2003

Geduld blijkt maar weer een schone zaak. De wijnen van François Cotat hebben nou eenmaal tijd nodig om hun ware expressie te tonen. 

De 2003 La Grande Côte had een prachtige goudgele kleur en aroma’s van noten, tropisch fruit, rijpe appel, oxidatieve sherry tonen, amandel en abrikoos. Een volle en rijke wijn met veel extractie (medium+ body), groots en lang en heeft slechts 12,5% alcohol. Met stipt de allerbeste wijn van de avond.

FLIGHT 7: CHAVIGNOL ROUGE 1999

François maakt deze rode wijn eigenlijk alleen voor eigen gebruik, maar zo nu en dan komt er wat vrij. Aangezien François de natuur haar gang laat gaan in zijn koele kelder, heeft deze wijn geen malolactische omzetting gehad en door de mooie zuurgraad is de wijn de afgelopen 23 jaar prachtig gebleven. 

De kleur is licht granaatrood, de neus is aromatisch met indrukken van wilde aardbei, rode kers, zoete specerijen, rozenblaadjes, ceder, drop en bosgrond. Nauwelijks tannine en hoge, maar zachte zuren en was nog lang niet vermoeid.  

Bedankt Sjors en Dylan voor het verzorgen van deze geweldige proeverij en Tom, mijn tafelgenoot, voor de gezellige avond!

Frankrijk Loire sancerre