Ten westen van Madrid, weg van de gebaande paden en de bekende DO’s, ligt Sierra de Gredos. Een regio die, ondanks het ontbreken van een eigen DO-status, de wijnwereld langzaam maar zeker verovert met zijn originele wijnen. De ruige, onherbergzame terreinen maken het behoorlijk uitdagend om er te werken, maar juist dat lijkt de sleutel tot het bijzondere karakter van de wijnen uit deze regio.

Sierra de Gredos maakt naam met garnacha, die Ferran Centelles op Jancis Robinson omschrijft als ‘pinot-achtige garnacha‘. Wie deze druif alleen kent als alcoholische sloopkogel met aroma’s van aardbeienjam en gedroogd fruit, komt hier voor een verrassing te staan. Het zijn bourgondische wijnen: subtieler, verfijnder en lichter dan de typische Spaanse garnacha.

Van bulk naar bourgondisch

In de jaren ’60 en ’70 ging het Sierra de Gredos voor de wind. Elk dorp had een eigen coöperatie die als een gek produceerde. In het artikel ‘The Rising Star of Spain‘ staat dat de co-op in San Martín de Valdeiglesias 14 miljoen kilo druiven per jaar verwerkte. Grof gezegd komt dat neer op 18,6 miljoen flessen – dat is vrij veel. Het was grotendeels bulk en ging linea recta nar Madrid, die als belangrijke afzetmarkt fungeerde.

Nu doen ze niet meer dan 300.000 kilo per jaar. De reden? Er zijn een stuk minder wijngaarden in productie. Na de aanleg van een spoorlijn tussen Valdepeñas en Madrid kregen de wijnen uit Sierra de Gredos concurrentie van de goedkope wijnen uit La Mancha. Het was hard werken in dit ruige landschap en de opbrengst per kilo druiven werd steeds kleiner. De productie zakte naar een dieptepunt en het gebied raakte in verval.

Naarmate de tijd verstreek, begonnen wijnmakers uit verschillende regio’s Sierra de Gredos in de smiezen te krijgen. Telmo Rodríguez, een celeb in de Spaanse wijnwereld, was een van de eersten die in 1999 de waarde van de oude wijnstokken en de granieten bodems inzag. Zijn pionierswerk trok de aandacht, en al snel volgden meer wijnmakers, waaronder Daniel Landi en Fernando García.

Er is een rode draad te vinden in de werkwijze onder de nieuwe generatie producenten: ze werken bijna allemaal biologisch of biodynamisch, gebruiken milde extractiemethoden (waaronder good old voetstampwerk), spontane vergisting, en hebben een diversiteit aan gebruikte vaten (beton, hout, plastic). Het doel? Het creëren van terroir-gedreven wijnen die uitblinken in puurheid, met zachte tannines en energie.

Drie DO’s

Sierra de Gredos wordt vaak etiketten vermeld als overkoepelende naam, maar het is geen officiële herkomstbenaming. Het blijkt te ingewikkeld om dat voor elkaar te krijgen omdat de bergketen en daarmee het wijngebied in drie provincies valt. In totaal gaat het om zo’n 2.000 hectare aan wijngaarden die versplinterd in de bergketen liggen, variërend tussen 600 en 1200 meter hoogte.

DO Cebreros ligt in de provincie Ávila. Pas in 2019 kreeg het gebied een DO toegekend. Het gebied ligt ten noordwesten van Madrid, is iets warmer dan de rest en er valt minder regen. Naast graniet vind je ook een paar stukken met een leistenen bodem. Het gebied maakte een sprong toen Telmo Rodríguez zich hier vestigde. Het is 445 hectare groot.

DO Méntrida ligt in het noordwesten van de provincie Toleda ten zuiden van Madrid. Het immense Gredos-gebergte kijkt uit over de appellatie. Het was (en is nog steeds) een belangrijke leverancier van bulkwijn aan Madrid. Met 8.100 hectare is Méntrida een stuk groter dan Cebreros, maar slechts een klein deel ligt valt in Sierra de Gredos.

DO Vinos de Madrid ligt ten zuiden van Madrid en is behoorlijk groot: 8.800 hectare. Echter valt alleen de subzone San Martín de Valdeiglesas in Gredos. Hier zijn onder andere de producenten Comando G, Bodegas Marañones en 4 Monos gevestigd.

Na Barcelona Wine Week werd ik uitgenodigd voor een bezoek aan Campo de Borja, een klein wijngebied in Aragón, vlakbij Zaragoza. Ze noemen zichzelf ‘the empire of garnacha’, omdat het hier wemelt van de garnacha. Ook veel oude stokken, die ze met het project Garnachas Históricas proberen in kaart proberen te brengen. In Campo de Borja lijkt de tijd echter een ander tempo aan te nemen, vooral als het op wijnstijlen aankomt. Gedomineerd door drie coöperaties, staat de regio bekend om zijn geconcentreerde, fruitgedreven garnacha’s die vaak de 15% alcohol aantikken. Deze wijnen, hoewel indrukwekkend in hun intensiteit, missen soms de finesse die elders wel te vinden is.

Ik vraag me af hoe lang dit nog zo blijft? Het is een klassiek kip-ei dilemma, waarbij coöperaties vaak kiezen voor volume boven verfijning, tegemoetkomend aan een markt die blijkbaar nog altijd smacht naar deze robuuste stijl. Wanneer gaat dit veranderen?

Ook nog wit

Naast garnacha gaan ze ook lekker op wit van albillo real – niet te verwarren met albillo mayor uit Ribera del Duero. Hierover lees je meer in de volgende blogpost.