Tondonia, dat is de naam die ik kende. Nooit eerder heb ik gehoord van een wijn waarbij de wijngaard even bekend is als de producent zelf. Al vanaf de start van mijn wijncarrière zag ik deze wijn voorbijkomen op social media. Een klassiek label, oude jaargangen en dan dat iconische metalen netje om de fles. Het was voldoende om voor maanden of misschien wel jaren aan nieuwsgierigheid op te bouwen. De eerste keer dat ik deze wijn dronk was ik overrompeld. Zo anders, zo gelaagd, zo aards maar toch levendig. Deze wijnen zijn groots. Ze worden enorm gehypet door sommeliers, en ik? Ik ga er lekker in mee, want deze wijnen maken hun naam helemaal waar! 

De bodega wordt al sinds 1877 gerund door de familie Lopez de Heredia. Behoorlijk wat historie dus. Het was de eerste bodega in de stad Haro en ook één van de eerste wijnbedrijven in de Rioja-streek. Momenteel staat Maria José aan het roer samen met haar zus Mercedes. Over girl power gesproken. Des te meer reden om uit te zoeken wat deze bodega zo uniek maakt.

Viña, viña, viña

In totaal heeft Bodegas Lopez de Heredia zo’n 170 hectare wijngaarden in bezit. Een indrukwekkend getal, aangezien het gemiddelde op 2 hectare ligt in Rioja. De druiven worden met de hand geoogst door middel van een klein rondvormig mesje genaamd ‘corquete’. De druiventrossen worden vervolgens naar de wijnmakerij vervoerd door middel van lange cilindervormige, houten vaten die ‘comportas’ worden genoemd. Tot op de dag van vandaag worden de comportas gebruikt. Maar traditie betekent niet dat het bedrijf niet open staat voor vernieuwing. Zo wordt er bijvoorbeeld, met oog op de toekomst en klimaatverandering, steeds meer graciano aangeplant. Dit druivenras rijpt later en behoudt daarmee meer de zuren. 

De gezusters Lopez maken alleen wijn van druiven afkomstig van hun eigen wijngaarden genaamd Tondonia, El Bosque, Cubillas en Ziconia.

Tondonia

Het paradepaardje van de bodega en iets groter dan 100 hectare. De wijngaard is aangeplant in 1913 en heeft een gemiddelde leeftijd van 75 jaar. De bodem bestaat uit klei met een hoog kalkgehalte. De wijngaard ligt in een bocht van de Ebro-rivier.

El Cubillas

De wijngaard voor de Cubillo cuvée. De wijngaard ligt zo’n vier kilometer bij de bodega vandaan en op 410 meter hoogte. Het heeft een oppervlakte van 24 hectare waar onder andere tempranillo, garnacha, mazuelo en Graciano staan aangeplant. El Cubillas geeft het fruit dat wordt gebruikt voor de crianza wijnen. Voorheen noemden ze de wijnen van deze plek ‘special harvest’, dat wekt toch verwachtingen!

El Bosque

Deze wijngaard vormt de basis voor de single vineyard Bosconia wijnen. De wijngaard is zo’n 45 jaar oud. Van horen zeggen zou er vroeger veel pinot noir zijn aangeplant om een Bourgogne-stijl wijn te maken. De wijn werd zelfs ‘Rioja Cepa Borgoña’ genoemd. Inmiddels staat er alleen tempranillo, garnacho (ja, zo noemen ze hier garnacha), mazuelo en graciano, maar de wijn wordt nog steeds gebotteld in een Bourgogne-fles. 

Ziconia

Vina Ziconia is de basis voor de Gravonia wijn. Een creatieve naam bedacht door de eerste wijnmaker die daarmee verwees naar Graves, de regio ten zuiden van Bordeaux. De wijngaard heeft een arme en stenige bodem en is aangeplant met alleen viura en malvasia. Vroeger werden deze druiven gemaakt voor een zoete naam genaamd ‘sauternia’, opnieuw een verwijzing naar Bordeaux. Op zich niet gek, want de wijngaard grenst de Ebro rivier en dat zorgde vroeger voor de ideale omstandigheden voor edele rot.

De kookafdeling

De wijnmakerij wordt ook wel blondeau genoemd. Klinkt liefkozend, maar het komt eigenlijk neer op ‘kookafdeling’. Dat klinkt toch net iets minder charmant voor een wijnmakerij. Zodra de geoogste druiven de wijnmakerij in komen, worden ze ontsteeld en licht gekneusd.

Het eerste sap komt meteen in aanraking met de wilde gisten die in de wijnmakerij en op de schil van de druif leven. De vergisting begint dus zogezegd ‘spontaan’. Spontaan als in: er worden geen gecultiveerde gisten toegevoegd om de vergisting tot een goed einde te brengen.

De alcoholische vergisting gebeurt in enorme houten vaten en duurt gemiddeld zo’n zeven dagen. Deze vaten zijn zo’n 131 jaar oud en worden nauwkeurig onderhouden door hun tonneliers. De temperaturen van de vergistende most kan oplopen tot 36 graden. Dat is behoorlijk warm en zorgt voor veel extractie van kleur en tannine uit de schillen.

Tijdens de alcoholische vergisting borrelt er CO2 uit het vat naar boven. Waarschijnlijk de reden dat dit de kookafdeling wordt genoemd.

Wijnopvoeding

En dan de rijping. Dit is waar het allemaal om draait bij Lopez de Heredia. Ze staan bekend om hun gerijpte wijnen. De wijnen kunnen enorm oud worden en het is aan ons om te bepalen in welk stadium we ze het lekkerst vinden om te drinken. Als het aan hen ligt, komt het niet op de markt voordat de wijn minimaal een aantal jaar op fles heeft gerijpt. De meest jonge wijnen rijpen minimaal vier jaar op vat en daarna nog vier jaar op fles.

Voor de reserva is dat zes jaar vat- en zes jaar flesrijping. En de gran reserva, die hooguit twee of drie keer per decennia wordt gemaakt, is helemaal bizar met tien jaar vat- en tien jaar flesrijping. Kun je nagaan hoeveel wijn er in de kelders ligt. Maar ook: hoeveel geld het moet kosten om je oogst zolang te bewaren voordat je het verkoopt.

De wijnen worden gerijpt in een indrukwekkend gangenstelsel onder de stad. Zo’n 6000 vierkante meter aan tunnels van zo’n 200 meter en tot wel 15 meter diep. De luchtvochtigheid en microklimaat wordt in stand gehouden door de dikke schimmel laag op de muren van de kelders. De spinnen zorgen ervoor dat hout-etende insecten zich niet te goed doen aan de rustende vaten.

Mega indrukwekkend, die keldergangen! Het kostte zeventig mensen zo’n 225 jaar om dit met de hand uit te bikken. Ze zien wijn als iets pedagogisch, letterlijk echt ‘opvoeden’ van de wijn. “It’s like a perfect gentleman who have nobly grown old, while still maintaining some of their youthful characteristics”.

Lekker gevat

Dat houten vaten een belangrijke rol spelen in de bodega is inmiddels wel duidelijk. Van origine werken ze alleen met Amerikaans hout, maar in de laatste jaren zijn ze ook Frans hout en Slavonisch hout gaan gebruiken.

Ze hebben een eigen tonnellerie waar al hun houten vaten worden gemaakt en gerepareerd. De vaten zijn allemaal medium getoast. Na lang uit proberen vonden ze dat een lichte toast een mooie aromatische component aan de wijn gaf. Een hoog toast niveau zorgt juist weer voor zachtere tannine. Een vergulde middenweg dus.

Vergis je overigens niet door een directe associatie te maken tussen hout en vanille/kokos smaken. Dat is absoluut niet de bedoeling. Er worden alleen oude wijnvaten gebruikt in de bodega. Wanneer er een nieuw vat de kelder in komt, gaat deze eerst een jaar vol met de zogenoemde perswijn om alle eerste smaken uit het hout te onttrekken (deze wijn wordt niet gebotteld). Het doel van de lange rijpingsperiode is dus langzame oxidatie door het poreuze hout.

Proefnotities

Viña Tondonia Rosé Reserva 2006 (geproefd: mei 2019)

Rijk, rijp, gestoofd rood fruit, zure kersen, bessig, jammig, roestig, aards. Levendige zuren, meer fruit op het palet, gul, zacht, breed, diep, lang. Intrigerend, uniek, complex.

Vina Tondonia Blanco Reserva 2004 (geproefd: augustus 2019)

Krachtig, maar elegant. Diep en aards, maar ook frivool en fruitig. Zacht en rond, maar ook breed en groots. Rijp geel fruit, gebrande hazelnoten, paddenstoelen en weer terug. Heldere zuren. Diep, complex, boeiend en lekker!

Viña Tondonia Reserva 2010 (geproefd: november 2022)

Jong, aards, streng, serieuze tannine. Diep sappig donker fruit, krachtig, rijp, leer, paddenstoelen. Gestructureerd, heeft tijd nodig. Lang, potentie, groots. 

Meer over Rioja?

• Aflevering #120: Rioja – klassiekers en nieuwe geluiden
• Alle artikelen over Spaanse wijn

rioja Spanje