Geforceerde rust. Het overkomt je in tijden van quarantaine. Geen FOMO of vragen als ‘het is vrijdag dus waar gaan we heen?’ door je hoofd, want we kunnen nergens heen. De horeca is dicht en het land is op slot. Verplicht thuisblijven. Gelukkig heeft mijn balkon net als de wijngaarden in de Moezel ook zuidelijke expositie, waar ik in deze quarantaine-situatie enorm dankbaar voor ben. En met dat zonnetje op mijn hoofd kan ik maar aan één ding denken: petnat.

Petwat?

Ja, precies. Wat is petnat eigenlijk? Behalve superhip.

Petnat is Petillant Naturel

Petnat is een afkorting voor pétillant naturel ofwel ‘natuurlijk bruisend’ in het Nederlands. Met die definitie kunnen we concluderen dat een champagne, cava of elk andere mousserende wijn gemaakt volgens de traditionele methode – geen pétillant naturel is. In dat geval wordt er namelijk gist en suiker toegevoegd aan de basiswijn, waardoor de tweede gisting ontstaat in de fles en daarmee ook bubbels.

Meer weten? Le Club des Vins heeft de traditionele methode van dichtbij mogen aanschouwen bij champagnehuis Billecart-Salmon. Check het artikel >

Petnat grijpt terug op een oeroude methode om bubbels te krijgen. Dat is de méthode ancestrale, ook wel méthode rurale genoemd. Het schijnt dat deze methode er zelfs eerder was dan de traditionele methode. Het verhaal van deze methode begint met een explosie. De big bang van de bubbels. Logisch, want niemand had die bubbels gepland. Men dacht dat de gisting klaar was en bottelde de wijn maar toen de temperatuur weer omhoog ging in het voorjaar, ging de gisting in de fles verder. Destijds, we spreken over de 16e eeuw, waren de flessen nog niet zo sterk als nu, dus 1+1 = een vuurwerkshow van exploderende flessen in de kelder.

Tegenwoordig gaat dat anders, in ieder geval in sterkere flessen. Nog steeds is het moeilijk om het proces te controleren, omdat gist nu eenmaal een eigen wil heeft, die je vooral met temperatuur kunt beïnvloeden. De wijn wordt gebotteld voordat de eerste gisting is voltooid, waardoor er koolzuurgas geproduceerd dat niet kan ontsnappen. Anders dan Champagne vindt bij petnat geen dégorgement plaats en wordt het (meestal) ongefilterd gebotteld. Lekker minimalistisch.

Waar komt petnat vandaan?

Petnat is niet verbonden aan één regio – het is inmiddels overal ter wereld te vinden – maar de methode ancestrale kent z’n oorsprong in Gaillac, Zuid-Frankrijk. Er zijn een handjevol AOCs die de methode ancestrale of een variant daarvan voorschrijven:

• AOC Gaillac van mauzac
• AOC Bugey Cerdon (rosé) van gamay en poulsard
• AOC Clairette de Die (demi-sec) van min. 75% muscat plus maximaal 25% Clairette
• AOC Blanquette van mauzac (let op: Blanquette de Limoux wordt volgens traditionele methode gemaakt).

De wijnmakers hier – uitzonderingen daargelaten, we zijn nog steeds in de wijnwereld – kennen de methode ancestrale op hun duimpje. Meestal worden de wijnen gedegorgeerd om een stabieler eindproduct te krijgen. Het tegenovergestelde is waar bij “nieuwe” petnats, die niet worden gedegorgeerd of gefilterd en maakt het troebele uiterlijk juist onderdeel uit van de stijl.

En die stijl vinden we volop in de Loire. Niet verwonderlijk, want de Loire is het walhalla voor natuurwijn. En petnat past natuurlijk perfect in dit plaatje. Ben je wijnmaker van hardcore natuurwijn en wil je bubbels, dan is de methode ancestrale the way to go.

In 2007 heeft AOC Montlouis-sur-Loire een nieuwe term geïntroduceerd “pétillant original” (de term ‘naturel’ mag niet gebruikt worden in de Franse AOC-wetgeving – een verhaal voor een andere keer). Echt origineel is het natuurlijk niet. Bovendien schrijft de wet voor dat de wijn negen maanden op de lie moet rijpen én gedégorgeerd moet worden. Twee dingen die de wijnmakers uit de Loire meestal niet doen. Oh the irony.

In Italië staat methode ancestrale te boek als col fondo, wat letterlijk ‘op de bodem’ betekent verwijzend naar de gistcellen die in de fles blijven. Heb je wel eens een prosecco col fondo geprobeerd? (Ik niet, maar ik ben reuze benieuwd). De bruisende wijnen gelabeld als frizzante worden ook vaak volgens de methode ancestrale gemaakt.

Hoe smaakt petnat?

Petnat komt in alle stijlen voor: wit, rood, rosé. De meeste zijn droog, want de gisting gaat door in de fles zolang er suiker is. En troebel, want de wijn wordt niet gefilterd. De druk in de fles is meestal 2.5 tot 3 bar, ongeveer de helft van Champagne. Een frivole bubbel, lichtgewicht en erg verfrissend – kan ik je melden. Dat komt ook door het alcoholpercentage dat meestal onder de 12% ligt.

In een artikel in The New York Times werd petnat vergeleken met een ‘session’, een term uit de biercultuur. Session wordt omschreven als bier met laag alcoholpercentage. Hierdoor kun je er meer drinken (een sessie lang) zonder dat je er dronken van wordt.

Niet nieuw, wel hip

Petnat is dus al 500 jaar oud, maar het past helemaal in de tijd van nu. Het zijn vaak ambachtelijke wijnen (kleine oplage), natuurlijk gemaakt (zonder sulfiet) en makkelijk te drinken. De fles is leeg voor je het weet…

Dorst gekregen? Ga eens langs bij Bar.Cult voor toffe bubbels. Of scoor onderstaande bij Altrovino.

Loire petnat