In september vloog ik op uitnodiging van de DO en PitchPR naar Madrid om een bezoek te brengen aan Ribera del Duero. Een jaar eerder was ik er ook als onderdeel van de Spanish Wine Educator Course en bezocht ik het beroemde wijnhuis Vega Sicilia en het relatief jonge wijnhuis Marta Maté. Tijdens deze reis gingen we langs bij Arzuaga (inclusief sterrenlunch), Pago de Carraovejas (ook sterrenrestaurant, maar niet gegeten), Finca Villacreces, Bosque de Matasnos, Condado de Haza, Dominio de Cair en Mélida Wines, waar we vele wijnen hebben geproefd. Dominio de Atauta hoort ook in dit rijtje, al hebben we het wijnhuis niet bezocht; de wijnmaker kwam naar ons toe en nam zijn (indrukwekkende) wijnen mee.

Het lijkt een redelijk overzichtelijk gebied, Ribera del Duero, met één druivenras aan het roer: tempranillo, wat regels voor houtrijping – roble, crianza, reserva, gran reserva – en een behaaglijk klimaat. Maar niets is minder waar.

Diverser dan je denkt

Gelegen op slechts twee uur rijden van Madrid, maakt Ribera del Duero deel uit van Castilla y León, en zit het op de noordelijke helft van de Spaanse hoogvlakte. De regio is doorsneden door de Duero-rivier, die een vallei vormt met een lengte van 115 kilometer en een breedte variërend van vijf tot 35 kilometer. De hoogtes van de wijngaarden variëren tussen 720 en 1.000 meter. Deze geografische factoren maken het klimaat extreem, wat invloed heeft op de wijnstijlen en waarom de gemiddelde opbrengsten vaak aan de lage kant zijn.

Wie in Ribera del Duero iemand vraagt het klimaat te omschrijven, krijgt steevast het antwoord: 9 maanden winter, 3 maanden hel. Behaaglijk lijkt niet in hun woordenboek voor te komen. In de zomer is het er snikheet, de rest van het jaar bijtend koud. Alles moet dus gebeuren in die paar maanden dat de zon hoog staat. Dat lukt gelukkig, dankzij de vroegrijpende tempranillo, maar kan uitdagend zijn in koele jaren voor merlot en cabernet sauvignon (2007, 2008 and 2013).

Tim Atkin, MW, wijnschrijver én fervent bezoeker van Ribera del Duero, schrijft in zijn 2023 rapport: “you could make a case for saying that they [soils] are just as complex as Burgundy’s”. Het probleem? Ze zijn nog niet (allemaal) in kaart gebracht. De belangrijkste bodemsoort is kalk, maar ook: zand, slib, zandsteen, klei, mergel, ijzersteen, vuursteen, grind en stenen.

Gebaseerd op de inzichten van Tim Atkin en een artikel op Spanish Wine Lover, kunnen we wat algemene conclusies trekken over de vier belangrijkste provincies (van west naar oost): Valladolid, Burgos, Segovia en Soria.

Valladolid is een smalle strook in het westen van de regio en is het warmst van de vier subzones. Veel kalksteen in de bodem. Hier vind je The Golden Mile waaraan een aantal beroemde huizen zijn gevestigd, zoals Vega Sicilia, Finca Villacreces en Arzuaga.

Burgos ligt in het midden en heeft een divers palet bodemsoorten: alluviaal, rode klei, kalk en stenen. Over het algemeen geldt: hoe hoger, hoe meer kalk. In Burgos zijn de meeste wijnhuizen gevestigd. Favoriet: Marta Maté.

Soria ligt in het oosten en is de koelste en natste gedeelte van Ribera del Duero. De wijngaarden liggen hoger dan in Burgos en Valladolid. De bodem bestaat voornamelijk uit klei ten noorden van de rivier en uit zand en kalk ten zuiden van de rivier. Hier vind je de meeste oude stokken van de regio. Dikke tip: Dominio de Atauta met oude wijngaarden op 1000 meter hoogte.

Segovia is piepklein met een totale aanplant van zo’n 200 hectare. Veel kalksteen in de bodem.

Jong, maar ook oud

De wijnstreek kreeg pas in 1982 een DO toegewezen. Daarmee lijkt het gebied best wel jong, maar er wordt al héél lang wijn gemaakt. Het waren de Romeinen die 2000 jaar geleden het gebied al in de smiezen hadden. Door de eeuwen heen zijn er wijnstokken aangeplant, onder andere door verschillende stromingen monniken uit Frankrijk. De 19e eeuw, net na de verwoestende phylloxera-plaag, was een gouden tijd voor Ribera del Duero. De Fransen moesten elders op zoek gaan naar wijngaarden en kwamen uiteindelijk in Spanje terecht. In 1864 werd Vega Sicilia opgericht, misschien wel het meest befaamde wijnhuis van heel Spanje. Lange tijd waren ze het enige huis van de streek. Dat bleef een tijdje zo, want Ribera del Duero werd getergd door tegenslagen: phylloxera, herstel van Frankrijk en de Spaanse Burgeroorlog. Het werd op een gegeven moment lucratiever om suikerbieten te telen in plaats van druiven. En zo geschiedde. Alleen de plekken met de meest arme gronden, waar geen andere gewassen konden groeien, bleven staan.

Gelukkig waren er toch een handjevol visionaire wijnmakers die zich bekommerden om die verlaten wijngaarden. In 1975 kwam Alejandro Fernández met de eerste vintage Tinto Pesquera die Robert Parker bestempelde als ‘de Pétrus van Spanje‘. Ja, dan ga je lekker. Niet veel later werd de DO opgericht en begon de streek te groeien: van 10 wijnhuizen en 6000 hectare naar 319 wijnhuizen en ruim 26.000 hectare vandaag de dag.

Sterspeler: tempranillo

De sterspeler van de streek is tempranillo. Hier ook wel tinto fino of tinta del país genoemd. Een rode Ribera del Duero moet minimaal 75% tempranillo bevatten. Van de 26.000 hectare staat 25.000 met deze druif aangeplant. De rest is verdeeld over cabernet sauvignon, garnacha tinta, malbec, merlot en de lokale witte druif albillo mayor. Alicante bouschet, bobal, jaén en pirulés worden getolereerd als ze al in de wijngaarden te vinden waren voor de oprichting van de DO. Deze druiven hebben hogere zuren dan tempranillo en zijn daardoor goede blending partners.

Over het algemeen krijg ik niet het idee dat tempranillo uitgespeeld is in Ribera del Duero. Het is net begonnen. Tim Atkin is lyrisch over de streek in zijn laatste twee rapporten (2022 en 2023). Net als in andere gebieden kampt Ribera del Duero ook met uitdagingen omtrent klimaatverandering. Er zijn experimenten gaande met inheemse druivenrassen die mogelijk beter bestand zijn tegen de grillen van het klimaat (of tempranillo kunnen aanvullen). Hoger gelegen gebieden blijken een uitkomst te zijn, al dan niet met oude stokken – kijk maar naar Dominio de Atauta (Soria) en Marta Maté (Burgos).

The best is yet to come!

Nieuw op toneel: albillo mayor

Niet alleen voor rood moet het beste nog komen, maar ook witte Ribera krijgt meer aandacht. Er werd altijd al witte Ribera gemaakt, maar dit mocht niet onder de noemer DO Ribera del Duero verkocht worden. In 2019 kregen ze groen licht.

Een witte Ribera del Duero moet gemaakt worden van 75% albillo mayor. De blend mag aangevuld worden met diverse internationale en lokale druivenrassen. Het is een weerspiegeling van de druivenrassen die momenteel zijn toegestaan in Castilla y Leon IGP.

Een van de meest iconische wijnen is de Aguila Blanco van Dominio del Águila. Een waanzinnige, Bourgondische witte Ribera del Duero.

Ribera del Duero Spanje wijnregio