Begin deze maand was het de 585^ste verjaardag van wat naar mijn mening het allerbeste druivenras ter wereld is: riesling!

One the world’s greatest white wine grapes, capable of making particularly geographically expressive and long-lived wines at all sweetness levels.

Jancis Robinson, Wine Grapes, 2014

Een geweldige riesling maakt je dorstig, laat je verlangen naar nog een slok en geeft je energie. Door de hoge zuren maakt het druivenras niet alleen geweldige mousserende wijnen, de balans tussen zoet en zuur zorgt er ook voor dat de (stille) wijnen perfect kunnen ouderen. Een witte Bourgogne is tegen die tijd allang vergaan, een riesling is nog even fris en fruitig. Isn’t acidity the best thing in the world?

Een stukje historie

Is riesling dan nog ‘maar’ 585 jaar oud? Nee zeker niet, maar op 3 maart 1435 omschreef Klaus Kleinfisch voor het eerst een druif genaamd ‘risslingen’. Dit deed hij in de Rheingau, tegenwoordig een bekend wijnbouwgebied voor riesling, bij de stad Mainz, in Duitsland. Ook zijn er oude geschriften uit de Elzas in Frankrijk en Trier (Mosel), Duitsland waarin riesling benoemd wordt.

In 1998 heeft Regner (een beroemde onderzoeker op het gebied van druiven herkomst) door middel van DNA onderzoek ontdekt dat riesling een nakomeling is van twee super oude druivenrassen, namelijk: gouais blanc en savagnin (a.k.a. traminer).

In combinatie met meer dan 80 andere rassen is riesling een voorouder van bekende druivenrassen als chardonnay, gamay, elbing en furmint. Echter, riesling is dan weer geen familie van riesling italianico en welschriesling wat je misschien zou verwachten.  

Omdat de Duitsers (en vele anderen) indrukwekkende pioniers zijn op het gebied van het kruisen van druivenrassen is riesling al vele malen onderdeel geweest van zeer geslaagde kruisingen als:

• Müller thurgau (riesling x madeleine royal)  
• Kerner (riesling x trollinger)
• Manzoni bianco (riesling x pinot bianco)
• Scheurebe (riesling x silvaner)

Vaak werd dit gedaan om een druivenras te krijgen die later bloeit en dus minder vatbaar is voor voorjaarsvorst. Minder risico, maar wel met dezelfde (hoge) opbrengst als riesling.

Fun fact: er is een natuurlijke mutatie van riesling met een licht roze kleurtje: roter riesling

Waar te vinden

Wanneer een druif ergens heel lang leeft – neem bijvoorbeeld sangiovese in Toscane – dan ontwikkelt het afweermechanismen en pas het zich aan aan de omgeving. Dat doet riesling ook. Een Elzasser riesling is anders dan een Duitse riesling.

Riesling is zeer goed bestand tegen kou, behoorlijk winter hard zelfs, mede door het harde hout van de stam. Hierdoor doet de druif het bijvoorbeeld ook goed in gebieden met zeer strenge winters als Fingers Lakes in New York State in de Verenigde Staten. Riesling bloeit laat, waardoor er natuurlijke bescherming is tegen voorjaarsvorst en rijpt later dan andere rassen in Duitsland. Bij lange rijping behoudt ze haar zuren, wat bijdraagt aan de verfrissende zuren, ook in laat geoogste, (edel) zoete wijnen.

Echter, om voldoende rijp te worden in koelere gebieden is het belangrijk dat riesling op de juiste plek aangeplant staat.

‘Terroir’  

Vandaar dat riesling aangeplant staat op de warmste en zonnigste wijngaarden in het koele Duitsland. Het liefst in een zeer steile wijngaard op het zuiden, aan een rivier om het zonlicht te weerspiegelen, met een donker bodemtype als bijvoorbeeld leisteen in de Mosel (Schiefer auf Deutsch), die de warmte van de zon opslaat en deze ’s nachts weer vrijgeeft aan de druiven. Zo wordt er maximaal gebruik gemaakt van omstandigheden, om riesling perfect, maar zeer langzaam rijp te laten worden.

Je kunt je voorstellen dat deze wijngaarden enkel met de hand bewerkt en geoogst kunnen worden, wat de wijnen uit de Mosel extra kostbaar maakt.

Riesling kan hier wijnen geven met slechts 7% alcohol, super licht en crispy, maar ook wijnen van de Grosse Lage (Grand Cru) wijngaarden, met 13,5% alcohol. Die zijn vol, rijk en krachtig en variëren van natuurlijk van beendroog tot edelzoet. 

Tot ‘climate change’ werden riesling druiven soms niet volledig rijp in Duitsland en hadden ze niet voldoende suiker om genoeg potentieel alcohol op te leveren. De most werd dan ‘gechaptaliseerd’. Een techniek waarbij men geconcentreerd druivensap of suiker toevoegt voor of tijdens de vergisting, om zo meer alcohol te krijgen in de uiteindelijke wijn. Tegenwoordig worden de druiven rijp genoeg en wordt deze techniek nauwelijks nog toegepast in Duitsland.

Als geen ander kan riesling ons laten proeven waar ze vandaan komt en toch haar eigen, typische riesling karakter behouden.

De ‘terroirristen’ onder ons beginnen al te watertanden wanneer ze de verschillen in leisteen types ervaren van de wijnen van beroemde producenten als ‘Dr.’ Ernst Loosen en Clemens Busch, beiden uit de Mosel, Duitsland.

Leestip: Dr Loosen & de riesling show

Vandaag de dag groeit riesling al lang niet meer alleen in Duitsland en Frankrijk. Er zijn meer gebieden waar men de riesling druif omarmd heeft, zoals in Wachau (Oostenrijk), New York en Washington State (VS), Ontario (Canada), het koele Alto Adige (Italië), Eden en Clare Valley (Australië) en in Marlborough en Waipara (Nieuw Zeeland) en tijdens het schrijven door mijzelf geproefd, in Elgin (Zuid Afrika).

Terug van weg geweest

Al aan het einde van de 19^e eeuw zagen de kenners in dat riesling een ras is dat wijnen geeft welke door haar zuren en concentraat decennia kon rijpen in de fles en werd daardoor als zeer kostbaar beschouwd. Riesling is zeker geen allemansvriend en tot een aantal jaar geleden had riesling te lijden onder het feit dat houtgerijpte, krachtige wijnen populair waren bij het grote publiek en dat men in de jaren ’70 van de vorige eeuw een wijnwetgeving in leven riep die stelde: hoe rijper geoogst (dus vaak hoe zoeter), hoe beter. Vandaar ook de beroemde classificatie die oploopt in hoeveelheid suiker in de druif tijdens de oogst:

• Kabinett
• Spätlese
• Auslese
• Beerenauslese
• Trockenbeerenauslese
• Eiswein

En tja, riesling en nieuw hout is geen goede match. Daarvoor is het druivenras en het smaakprofiel veel te delicaat.

Leestip: Van Kabinett tot Trockenbeerenauslese

Tegenwoordig zijn hele heftige, houtgerijpte wijnen en zoete wijnen behoorlijk uit de gratie geraakt en floreert droge Duitse riesling als nooit te voren. Und heutzutage zijn nog maar 5% van alle Duitse rieslings zoet*.

*De duurste riesling ooit verkocht is echter wel zoet. De Scharzhofberger Trockebeerenauslese 2003 van Egon Müller verkocht op een veiling voor zo’n 13.000 euro. PER FLES!  

Proefnotities

Paul Cluver Dry Encounter riesling 2016

Ik ben natuurlijk bevooroordeeld, want voor mij gaat niets boven een droge* Duiste riesling, maar ik ga m’n best doen om deze Zuid-Afrikaanse riesling van de beroemde wijnmaker Paul Cluver zo eerlijk mogelijk te beoordelen.

Elgin is, voor Zuid Afrikaanse begrippen, een cool climate wijnbouwgebied, op een uurtje rijden van Kaapstad. Dit komt voornamelijk door de hogere ligging (500 – 1.000 m. boven zeeniveau). Er worden voornamelijk frisse witte wijnen gemaakt. De druiven voor deze wijn komen grotendeels uit een 28 jaar oude wijngaard met een arme bodem van zand en kiezel. Voor de vergisting is er kort schilcontact. Er worden geselecteerde gistculturen gebruikt en een deel van de wijn rijpt sur lie en een deel in grote houten vaten (2.500 liter).

In het glas een mooie heldere, citroen gele kleur met iets groen.

De neus is niet heel intens, ook niet nadat de wijn nu al bijna 24 uur open staat.

Super zuivere aroma’s van perzik, lychee, limoen, ananas, bloesem en groene appel. Geen typische hoge riesling zuren, maar duidelijk iets zachter. Een wijn met wat structuur van ietsje schilcontact en korte rijping op de gist, een lichte body en proeft zo goed als droog (maar heeft toch 8,7 gr. restsuiker tegenover 8,3 gr. zuur). Wederom veel fruit in de smaak en een verfrissende en ziltige, gemiddelde afdronk.

Om in WSET termen te spreken: Een goede wijn, maar met gebrek aan intensiteit en complexiteit om zeer goed of zelfs uitstekend te zijn.

* Binnen de EU vallen alle wijnen met minder dan 4 gram restsuiker per liter binnen het droge spectrum. Echter, mag men een beetje smokkelen. Men mag een wijn droog (trocken auf Deutsch) blijven noemen, zolang het aantal grammen zuur per liter hiermee in verhouding staat.

De stelregel is: het aantal grammen restsuiker = het aantal grammen zuur + 2 gram. Dus een wijn met 9 gram restsuiker per liter, moet 11 gram zuur per liter bevatten.

Dr. Ernst Loosen Graacher Himmelreich Grosses Gewächs 2017

Misschien wel de koning van de ‘single vineyard’ riesling in de Mosel, maar ook een man met heftige concurrentie op dat gebied van o.a. de wereld beroemde Egon Müller, Roman Niewodniczanski en zijn Van Volxem en Clemens Busch.

Het zal mij benieuwen of er grote verschillen zijn tussen deze twee wijnen, want het aantal grammen suiker en zuur liggen in beide wijnen behoorlijk dicht bij elkaar.

Graach is een klein dorpje te midden van haar beroemde buren Bernkastel en Wehlen in de Mosel, Duitsland. De super steile ‘Grosse Lage’ wijngaard bevat veel blauwe leisteen en de druivenstokken zijn meer dan 100 jaar oud. De wijn wordt spontaan vergist en 12 maanden sur lie gerijpt in 1.000 liter vaten.

Een mooie, lichte gouden kleur in het glas.

De neus is uitgesproken riesling met geuren van perzik, limoen, ananas, citroen, sinaasappelschil, bloesem, rijpe rode appel, natte steen en vuursteen. In de smaak duidelijk hoge riesling zuren, maar goed in balans gehouden door 8,7 gr. restsuiker per liter. Een wijn met veel extract, een gemiddelde body, veel spanning en een lange afdronk.

Dit is een uitstekende wijn, met een goede balans in zoet, zuur en body, complexe aroma’s en lange, energieke afdronk.

Eerlijk is eerlijk. Het prijsverschil tussen beide wijnen is groot (en dat proef je), de leeftijd van de wijnstokken speelt mee, het proces van wijn maken en de ervaring van Ernst Loosen vs. die van Paul Cluver maakt een verschil en zo kunnen we nog wel even doorgaan. Maar voor mij wint de Duitse riesling het absoluut van de Zuid Afrikaanse.

Es tut mir leid.

Ik neem nog een slok. Of twee of drie… 

Doe je eens te goed aan een heerlijk glas riesling en ontdek hoe ze je laat hunkeren naar nog een slok, tegelijkertijd je dorst lest en hoe fantastisch een (zoete) riesling gaat met vooral de Aziatische keuken.

Veel van de single vineyard wijnen van Dr. Loosen zijn te koop bij Gall & Gall voor een schappelijke prijs en de wijnen van Clemens Busch koop je bij de winkels die aangesloten zijn bij Les Genereux.

Meer van Bram? Check dan zijn website of volg @winestabram op insta!

Bronnen

• The Oxford companion to wine 4th edition, J. Robinson, 2015
• Wine Grapes, J. Robinson, J. Harding, J. Vouillamoz, 2014
• The world atlas of wine 8th edition, H. Johnson & J. Robinson, 2019
• www.drloosen.com
• www.cluver.com
• www.clemens-busch.de
• www.gall.nl
• www.lesgenereux.nl

riesling