Het heeft de Zeeuwse Wijnkoningin van 2017, Nadien de Visser, behaagd om mij uit te nodigen het stokje (lees: de pen) een keer over te nemen en haar landgenoten (lees: trouwe volgers/lezers) voor te lichten over een zwaardigheid die mij afgelopen dagen heeft beziggehouden.

Piëmonte/ Barolo

Met een tot de nok toe gevulde auto ben ik, Alexander, met Nadien en Hanneke op kampeervakantie in het noordwesten van Italië, in de regio Piëmonte. Letterlijk vertaald betekent Piëmonte “aan de voet van de bergen”. Het decor bestaat uit authentieke dorpjes, cantina’s waar ‘la mama’ in grote potten en pannen de lunch klaarmaakt, schitterende wijngaarden, aangeplant op de golvende groene heuvels. De hele omgeving straalt een intense rust uit en nodigt uit tot bezinning.

Wijn der Koningen en Koning der Wijnen

De Barolo is niet alleen heer en meester in dit gebied, maar behoort samen met o.a. buurman Barbaresco en de Toscaanse Brunello di Montalcino tot de beste rode wijnen van Italië. Al rond 1860 stond Barolo de bijzondere belangstelling van het Piemontese vorstenhuis, alwaar zij toentertijd in ietwat merkwaardige stijl (immers zowel rood, zoet als mousserend) gretig aftrek vond. De drijvende kracht achter het idee om de barolostijl van een makeover te voorzien, kwam medio negentiende eeuw van Camille Benso, graaf van Cavour en rechterhand des konings. Als politicus en francofiel wenste hij zich een wijn naar het model van de grote Bordeaux: zonder mousse of restsuiker, intens van smaak en lang houdbaar. Met de hulp van de Franse enoloog Louis Oudart, die zorgvuldige vinificatie, lange maceratie en houtlagering introduceerde, werd de basis gelegd werd voor de Barolo zoals we die nu kennen.

Nebbiolo

De Barolo wordt 100% gemaakt van de nebbiolo-druif. Deze nebbiolo-druif is een grande dametje op zichzelf en laat zich niet zo snel voor een gat vangen. De druif is erg veeleisend en gedijt alleen in extreem zonnige doch koelere gebieden. Een leuk feitje is dat de naam van de druif van het Italiaanse woord “nebbia” komt, wat “mist” betekent. Dit refereert naar de periode laat in oktober of vroeg in november, wanneer de druiven geoogst/geplukt worden. Rond deze periode zijn de wijngaarden van Piemonte gehuld in een dikke laag mist. De druif bevat zeer veel tannine, mede hierdoor moet een Barolo vele jaren rijpen om überhaupt drinkbaar te zijn. Alsof dit nog niet genoeg is, stelt mevrouw ook nog eisen aan de grondsoort waarop zij het beste kan rijpen. Hier voldoen de heuvels van Piëmonte dan gelukkig wel weer aan. Maar goed, dan heb je ook wat. Wat dan precies? Hij ruikt over het algemeen sterk naar teer, viooltjes en rozen. Neem een goede slok, sluit de ogen en proef de vele smaken die in de Barolo geproefd kunnen worden zoals viooltjes, teer, drop, chocolade, witte truffel, kaneel gedroogd fruit, munt, verse en gedroogde kruiden, pruimen, bosvruchten en tabak. De tannine (zelfs na vele jaren rijping) kan voor een verrassende doch pittige smaakexplosie op de tong zorgen. Wauww!!

Denominazionde di Origine Controllata e Garantita

Barolo is een (jawel, daar komt ie…) Denominazione di Origine Controllata e Garantita (DOCG). Deze goed gevulde mond betekent eigenlijk niets meer dan dat deze wijn aan de hoogst gestelde, officiële kwaliteitseisen qua gecontroleerde en gegarandeerde herkomstbenaming in Italië voldoet. We hadden natuurlijk niet anders verwacht van deze befaamde koninklijke wijn. De Barolo moet 100% van de nebbiolo druif gemaakt worden en een alcoholpercentage van minimaal 13% bevatten. De wijn mag pas verkocht worden als de wijn drie jaar (waarvan minimaal twee op vat) heeft gerijpt. Uiteraard moet de wijngaard, waaruit de druiven waarvan de wijn wordt gemaakt, uit een geregistreerd gebied rondom het gelijknamige dorpje komen. Drink je een Barolo Riserva, dan weet je dat de wijn vier jaar heeft gerijpt, waarvan drie op vat. Een Barolo Riserva Special heeft maar liefst vijf jaar gerijpt, waarvan vier op vat.

Het wijnbouwgebied waar Barolo gemaakt wordt, is ongeveer 1.200 hectare groot, omvat 11 gemeenten en 1.300 labels. Aaahhhh, de paniek slaat nu een beetje toe. De zwaardigheid (dilemma) zit hem in het feit dat de keuze (te) reuze is. Hoe kan ik in al deze varianten in godsnaam wat structuur brengen?

Categorisatie Barolo wijnen

Ik besluit om wat hulplijnen in te schakelen. Een simpele google exercitie geeft mij de link van Wine Bar Barolo Friends. Hun wijnkaart is imposant. Deze vrienden zouden mij zeker verder kunnen helpen en tevens een mooie bijkomstigheid om mij te goed te doen aan een klein glaasje, tsja, het is immers toch een wijnbar. De desillusie was des te groter, dat ik voor een gesloten deur kwam te staan (“we are closed, see you again from 1st September”). Met pen, notitieblok en reuk/ smaak pupillen op scherp ga ik in dat geval zelf maar op onderzoek uit.

Mijn kleinschalig onderzoek wijst uit, dat met name de verschillen zitten in het terroir (= omgeving van de druivenstok: bodem, microklimaat, natuurlijke waterhuishouding etc.). Om de verschillen puur en alleen aan het terroir te wijden, is natuurlijk gevaarlijk, maar juist omdat de verschillen in bodem bij de Barolo wijnen zo duidelijk blijken te zijn, lijkt me dit een mooi uitgangsbasis voor structurering. Het mooie is dat, als gevolg hiervan, de wijngaarden aan het eind van de negentiende eeuw op deze wijze al eens ingedeeld zijn. De variatie komt van de grilligheid van de heuvels en valleien van Barolo en omgeving. Deze omgeving beslaat 1.200 hectare en 12 gemeenten, waarvan 87% beheerd wordt door wijngaarden in de gemeenten La Morra, Barolo, Serra Lunga d’Alba, Montforte d’Alba en Castiglione Falletto.

Het gebied kan grofweg verdeeld worden in twee valleien. La Morra en Barolo bevinden zich in de Barolo-vallei. De bodem is rijk aan lichter gekleurde ijzer- en kalkhoudende mergel (= mengsel van klei en kalk). Deze vallei brengt lichtere, aromatischere, meer elegante wijnen die toegankelijker zijn. Serra Lunga d’Alba, Montforte d’Alba en Castiglione Falletto bevinden zich in de Serralunga-vallei, alwaar de bodem meer mineraalrijke kalkhoudende mergelgrond bevat. Deze brengt stevigere, strengere Barolo’s die rijker zijn aan tannines en langer te bewaren.

We kunnen nog een stapje verder gaan. Na deze grove tweesplitsing, kunnen we verder inzoomen op elk van deze gemeenten, en alle “cru” wijngaarden verder benoemen. Cru geeft trouwens aan waar de wijn gewonnen is (de druiven komen dus uitsluitend van één wijngaard). Voorbeelden van bekende “cru” wijngaarden zijn Cannubi en Sarmassa (Barolo), Cerequio en Rocche (La Morra), Monprovato en Villero (Castiglione Falletto), Lazzarito en Vigna Rionda (Serralunga d’Alba), en Bussia en Ginestra (Monforte d’Alba). Voor een volledige lijst van “cru” wijngaarden in Barolo gebied verwijs ik graag naar deze link (dat een prachtig, gedetailleerd beeld geeft).

Barolo Pio Cesare

Nu is het tijd om al het geleerde maar eens in de praktijk te brengen. Het is voor mij een enorme privilege geweest, om in dit opzicht het wijnhuis van Pio Cesare te mogen bezoeken. Dit huis is normaal gesproken voor toeristen als ik gesloten, maar Nadien bleek de juiste connecties te hebben.

De geproefde Barolo Pio Cesare komt van de druiven van La Morra en Serralunga d’Alba. Pio Cesare heeft bij beide gemeenten haar eigen “cru” wijngebied, genaamd Roncaglie in La Morra en Ornato in Serralunga d’Alba (op eerder genoemde link naar kaartje terug te vinden). Doordat hij de druiven van beide gemeenten gemixed zijn (blend), zie je dus eigenlijk het beste terug van de twee valleien. Een mooie klassieke Barolo met een verfijnde structuur, vol, zachte tannines en rijp fruit.

Culinaire uitsmijter

Gezien mijn passie voor koken, ontkom ik er niet aan om dit blog af te sluiten met een suggestie voor bijpassend gerecht. De Barolo is geen allemansvriend. Zoals gezegd: veel alcohol (vaak 14%) en aanwezige tannines. Een complexe wijn met een stevige bite dus! Combineer de Barolo dan ook met een stevige maaltijd. Rijke pastagerechten, wat pittige oude kazen, romige risotto, witte truffel, vlees van Piemontese runderen doen het altijd goed.

Op de camping maak ik die avond op mijn skottelbraai een Piemontese biefstuk met gorgonzolasaus en sjalotjes, zie dit recept. De simpele perfectie van de regionale keuken en het complexe karakter van Barolo zijn voor elkaar gemaakt.

Buon appetito! Salute!!

 

barolo Italië rode wijn streek