Soms ontstaan er wel eens een soort van kruisbestuiving tussen mijn, eh, hobbies. Zo gebeurde dat, op een dag, ook met wijn en de serie Game of Thrones. Ik zat een paar artikelen te lezen over chardonnay en bedacht me hoe veelzijdig die druif eigenlijk is. ‘Chardonnay heeft vele gezichten’, met andere woorden: Chardonnay is the Many Faced God.

Mind is blown.

De vele gezichten

Dat mensen soms even chardonnay-moe zijn, snap ik. Maar dat er ook mensen zijn die zeggen niet chardonnay te houden, vind ik frappant. Want deze druif is er in alle smaken. Van fris tot vol. Om het ons makkelijk te maken, definieert Winefolly drie stijlen: vol & houtgerijpt, vol, fruitig & zonder hout en, uiteraard, de bubbel. Wie houdt er niet van Champagne? Kort door de bocht zijn dat de drie stijlen van chardonnay. Ik voeg daar nog een stijlen aan toe: dessertwijn, want dat kan ook met chardonnay.

Vol & houtgerijpt

In de volksmond wordt deze versie ook ‘dikke chardonnays’ genoemd. Hout speelt een grote rol in de smaak en daar moet je van houden. De wijn wordt gerijpt in eikenhouten vaten. Hierdoor komt de wijn in contact met een piepklein beetje zuurstof wat resulteert in een vollere smaak. Het soort wijnvaten is ook van belang. Gebruik je Frans, Amerikaans of Slavonisch eikenhout? Zijn deze vaten nieuw of al eens gebruikt? Dat heeft allemaal invloed op de geur en smaak van de wijn. Houtgebruik herken je door tonen van vanille, kaneel en/of kokos.

Meer over wijnvaten lees je in het artikel: Van wijn tot whisky vat

Vaak ondergaat chardonnay na de lagering op eikenhouten vaten een malolactische gisting. Malo-wie? Tijd voor een korte les scheikunde. Tijdens een malolactische gisting wordt het scherpe appelzuur omgezet naar zachter melkzuur. Dit zorgt ervoor dat de algehele zuurgraad van de wijn lager wordt. Daarnaast geeft de wijn een romige structuur en tonen van boter mee.

Met houtrijping en MLF kun je ook doorslaan. Dat gebeurde in Amerika en werd best lekker gekopieerd in andere Nieuwe Wereld landen. Zo erg, dat er op den duur een afkorting voor bedacht is, ‘ABC’, ofwel Anything But Chardonnay. Ja, zo’n mond vol wijn + hout + boter is ook heftig. De wijnwereld luistert aandachtig en tegenwoordig is het weer allemaal wat ingetogener.

Maar hey, doe je het goed, dan is het natuurlijk fan-tas-tisch. Is mijn bescheiden mening. Bourgogne is het mekka voor chardonnay. Al kunnen we van een typische Bourgogne niet spreken. Zelfs in nabijgelegen dorpjes is er een verschil te proeven. De wijnen uit Meursault kan ik wel bestempelen als de dikste chardonnays. De wijnen uit het dorpje ernaast, Puligny-Montrachet, zijn daarentegen weer heel anders van smaak (meer zuren en hogere ‘mineraliteit’) en worden (eveneens) tot de beste witte wijnen van de wereld gerekend.

Mineraliteit. Hoe proeft dat dan? In proefnotities lees je wel eens over natte steen. Het is een beetje alsof je op een steen zuigt. Klinkt aantrekkelijk, toch? Misschien moet je dat een keer doen. Of gewoon een glas Chablis proberen 😉 Het is nooit overigens bewezen dat de specifieke bodemsoorten de oorzaak zijn voor mineraliteit in de wijn, maar waar komt het dan wel vandaan? Wie het weet, mag het zeggen. Check dit artikel voor meer info.

Fruitig & zonder hout

De andere kant van de chardonnay is de versie zonder hout. Doordat de wijnen in RVS tanks verblijven, komen ze bijna niet in contact met zuurstof. Hierdoor blijven de wijnen fris en behouden ze een mooie zuurgraad. Van citrus tot witte bloemetjes. Soms ondergaan deze wijnen alsnog een malolactische gisting om de zuren een beetje te temmen.

Niet alleen de druif, maar ook het terroir telt en is minstens zo belangrijk. Chardonnay kan als één van de beste de bodemeigenschappen vertalen naar de wijn. Het meest bekende voorbeeld is natuurlijk Chablis. Chablis is een dorpje in het noordwesten van Bourgogne. De appellation gebruikt zelden hout en heeft daarom een heel ander smaakprofiel dan zijn buurtjes. Hier speelt mineraliteit een grote rol.

Al jaren ben ik fan van de chardonnay van De Wetshof uit Zuid-Afrika. Over het algemeen is het hier natuurlijk snikheet, maar niet waar deze wijngaard gelegen is. Er hangt een koel briesje in Robertson Valley, wat de wijn een fris, groen karakter geeft. De wijn heeft geen houtrijping gehad, wel een ‘sur lie’ opvoeding. Dan blijft de wijn na de gisting nog eventjes rijpen op de droesem. Dat geeft de wijn niet alleen tonen van boter mee, maar ook een boterzacht mondgevoel. Doe mij nog een fles!

Nu 10% korting met de kortingscode VINS10 bij Wijnig.

Chardonnay, de bubbel

Van alle druiven wordt de chardonnay het meest gebruikt in mousserende wijnen. In Champagne staat hij zijn mannetje in een blend samen met pinot noir en pinot meunier of steelt hij solo de show in een Blanc des Blancs, ofwel wit van witte [druiven].

De druiven worden geplukt net voordat ze volledig rijp zijn, zodat ze nog over een goede zuurgraad beschikken. Hoe ze smaken is daarnaast afhankelijk van de vinificatie. Dat is eigenlijk net zoiets als bovenstaande chars. Met of zonder hout is van groot belang, maar ook de periode dat de wijn in de fles rijpt heeft grote invloed. Bij de ‘normale’ Champagne rijpt de wijn minstens 15 maanden op de gistcellen. Bij het Spaanse alternatief, Cava, is dat minstens 9 maanden. Hoe langer, hoe complexer de smaak. Het geeft de bubbel die typische smaak van brooddeeg en brioche mee. Goed verhaal, dit, maar wil je alles weten over champagne, raad ik je aan om de blog Binnenkijken bij Billecart-Salmon & de methode traditionelle van dichtbij er even bij te pakken.

Chardonnay, de zoete inval

Daarnaast is er nog een kleine groep wijnmakers die dessertwijnen maakt van chardonnay. Als toevoeging op de mousserende chardonnay is er natuurlijk de sec, démi-sec en doux Champagne, waarbij sec iets zoeter is dan brut, démi-sec echt wel zoet is en doux tandenbrekend zoet is. Die laatste kom je bijna niet meer tegen, waardoor démi-sec eigenlijk de zoetste variant is. Ook zonder bubbels vind je zoete chardonnay, bijvoorbeeld als Beerenauslese in Oostenrijk.

Conclusie

Inmiddels heb ik een aantal wijnhuizen van dichtbij gezien en is het me opgevallen dat je eigenlijk niet zomaar een wijn of een druif in een hokje kan stoppen. Het maakt het makkelijker, dus tuurlijk, we doen het. Een wijn kan een blend zijn van verschillende stukjes wijngaard (dus verschillend terroir leidt tot verschillende aroma’s), het ene stukje heeft misschien wel malolactische gisting nodig, de ander niet. Hetzelfde geldt voor houtrijping. Een balans tussen het fruit en de houtaroma’s is te gek, maar dat vergt precisie van de wijnmaker. Soms wordt er maar een fractie van de wijn op nieuw hout gerijpt, zodat de smaken subtiel blijven. Mooi vak, hoor. Ik hoop het nog eens mee te maken.

Meer weten? Check:

• Three styles of chardonnay and how to find them – Winefolly
• Chardonnay – Jancis Robinson

chardonnay