Wijnen uit de Lage Landen

Op 7 augustus organiseerde ik een proeverij met Nederlandse en Belgische wijnen in de hoofdrol. Het was al een tijdje geleden dat ik me had verdiept in deze twee wijnlanden. Samen produceren ze drie miljoen liter wijn: Nederland is goed voor één en België goed voor twee miljoen. Klinkt best veel, totdat je je realiseert dat er wereldwijd 260 miljoen hectoliter wijn wordt gemaakt.

Die verhouding zien we ook terug in de hectares. In Nederland staat er ongeveer 275 hectare aan wijngaarden, waarvan de meeste in Limburg te vinden zijn. Dat ligt in België op 695 hectare, de meeste (ongeveer 100 hectare) liggen in Limburg.

Klimaat en druivenrassen

In wijnboeken staat dat kwaliteitswijnbouw mogelijk is tussen de 30e en 50e breedtegraad noorder- en zuiderbreedte. Zuid-Limburg ligt op het randje met Maastricht ergens tussen de 50e en 51e breedtegraad. Door klimaatverandering lijkt deze wijngrens steeds verder op te schuiven. In de noordelijke gebieden wordt het steeds minder koud, en in de zuidelijke gebieden wordt het misschien (ooit) te warm.

Het relatief koele klimaat leent zich het beste voor witte wijnen en mousserend. In België bedraagt dit aantal ongeveer 80% van de productie, in Nederland 67%. Chardonnay staat op nummer één in België. In beide landen staan zowel klassieke als moderne druivenrassen aangeplant. De bekendste zijn pinot blanc, pinot gris, auxerrois, johanniter, solaris, souvignier gris, cabernet blanc en rivaner.

Een aantal wijnboeren durft het al aan om rode wijn te maken, maar de grote jongens – Kleine Schorre en Apostelhoeve – zijn nog huiverig. Wijndomeinen als Thorn en Stokhem bewijzen dat het kan en maken prachtige pinot noirs. Pinot noir is het meest aangeplante blauwe druivenras van België. In Nederland is dat (waarschijnlijk) regent. Verder staan er in beide landen onder andere ook frühburgunder, dornfelder, pinotin en cabernet cortis aangeplant.

Wetgeving

Eind 2017 was het dan zover, de eerste BOB ofwel Beschermde Oorsprongsbenaming was geboren. Het Nederlandse (en Belgische) equivalent van de AOC-wetgeving uit Frankrijk. Zo’n BOB moet, net als een AOC, de herkomst van de wijnen garanderen. En daarmee de authenticiteit van de wijn beschermen. Een Limburgse wijn komt ook echt uit Limburg en is gemaakt van bepaalde druivenrassen. Daarnaast gelden er eisen aan het productieproces. Voor het beste voorbeeld van zo’n wetgeving reizen we naar Frankrijk, neem AOC Champagne. Iedereen weet wat dat betekent: het zijn mousserende wijnen uit Champagne. In deze AOC is dus zelfs de productiemethode (tweede vergisting op de fles) vastgelegd.

In Nederland zijn er nu zes beschermde oorsprongsbenamingen, te weten:

• Maasvallei Limburg (samen met België)
• Mergelland
• Oolde
• Vijlen
• Ambt Delden
• Achterhoek Winterswijk

Er zijn er nog vier in aanvraag, waaronder Schouwen Duivenland (waar de Kleine Schorre is gevestigd). Naast BOB is er ook nog BGA, dat is een Beschermde Geografische Aanduiding. Het herkomstgebied is groter dan bij een BOB-wijn. Elke Nederlandse provincie heeft een BGA. Een BGA-wijn moet gemaakt zijn van één of meerdere van de toegestane druivenrassen én die druiven moeten in Nederland verbouwd zijn.

In België zijn er 7 beschermde oorsprongsbenamingen, te weten:

• Hagelandse wijn
• Haspengouwse wijn
• Côtes de Sambre et Meuse
• Heuvellandse wijn
• Maasvallei Limburg (grensoverschrijdend België en Nederland)
• Vlaamse mousserende kwaliteitswijn
• Vin mousseux de qualité de Wallonie/ Crémant de Wallonie

Op de proeftafel

Het was moeilijk kiezen welke wijnen er op de proeftafel zouden verschijnen. Naar een aantal was ik nieuwsgierig – er werd met lof over geschreven en ik had ze nog niet eerder geproefd. De rest van de wijnen kende ik al langer en behoren tot mijn favorieten uit de Lage Landen. Die moesten sowieso een plek krijgen op de proeftafel.

Wijndomein Holset, 2017

Holset is opgericht in 2008 in het gelijknamige mini-dorpje Holset. Ze produceren inmiddels zo’n 25.000 flessen per jaar. Ze bezitten 6,5 hectare wijngaard met zowel klassieke als moderne druivenrassen, te weten: cabernet blanc, souvignier gris, johanniter, chardonnay en pinot noir. Het leuke van dit wijndomein is dat ze zich volledig focussen op mousserende wijnen. Ze maken er vier, volgens de traditionele methode met een rijping van 24 tot 36 maanden.

Bijna alle mousserende wijnen uit Nederland worden ten tijde van de tweede gisting naar een sektkellerei Duitsland gebracht. Het is een behoorlijke investering om dit zelf te doen (opslag, bottellijn etc.). Holset is in 2020 gestart met de bouw van een BubbelProductieKelder om het hele proces in eigen beheer te hebben.

Te koop bij Wijnwinkel BOB in Amsterdam of stuur een mail naar Le Club des Vins.

Genoels-Elderen Zilveren Parel, 2017

Twee jaar geleden vond ik een oudere jaargang Zilveren Parel (ik meen 2015) van Genoels-Elderen. Deze mousserende wijn maakte diepe indruk. Het is goed gemaakt met goede zuren, mooi fruit, sappigheid en een hint brioche. Wijnkasteel Genoels-Elderen is het grootste wijndomein van België, gelegen in Riemst ten westen van Maastricht. De naam ‘wijnkasteel’ is zeker niet misplaatst, het is een sprookjesachtig wit kasteel omringd door wijngaarden. De aanplant van Genoels-Elderen is overzichtelijk met chardonnay en pinot noir. Ze maken zowel stille wijnen als mousserend en doen dat met grote klasse.

We proeven de zilveren parel, gemaakt van 100% chardonnay. De basiswijn krijgt een opvoeding op houten vaten, wat het gulle karakter van de bubbel verklaard. Daarna wordt de wijn gebotteld en klaar gemaakt voor de tweede gisting. Vervolgens rijpt de wijn nog 36 maanden op de lies.

Te koop via Mario Wine.

Kleine Schorre Blanc, 2020

Als Zeeuw kon ik het niet laten om ook een wijn van de Kleine Schorre in de line-up te fietsen. Ik ben groot fan van deze wijnen, maar met mij velen. Het blijkt niet zo makkelijk om een fles te bemachtigen in Rotterdam. Samen met de Apostelhoeve zijn het misschien wel de bekendste en populairste wijnen van Nederland. Bovendien gaat er nog een smak flessen naar de KLM, die de wijnen een aantal maanden per jaar schenkt in de business class. 

Waar nu druivenranken staan, kon je vroeger voor spruitjes en aardappels terecht. Toen Johan, de huidige eigenaar, het akkerbouwbedrijf kon overnemen, zag hij geen toekomst in de teelt van groente Maar wat dan wel? Na veel wikken en wegen kwamen ze er uit: het worden druiven. 

In 2001 zijn ze gestart en inmiddels telt de Kleine Schorre 14 hectare aan wijngaarden. Ze werken nauw samen met het Luxemburgse Cep d’Or, waar Johan en zijn vriendin Paula het vak hebben geleerd. De aanplant was lange tijd klassiek met de belangrijkste kanttekening van Johan en Paula dat ze wijnen wilden maken die passen bij de Zeeuwse zilte zaligheden. Ze zijn ook niet vies van een experiment en sinds kort hebben ze daar zelfs een ‘experimentele wijngaard’ in gericht met allerlei moderne rassen. “Afwachten wat er hier het beste gaat werken”, aldus de nuchtere Johan.

Te koop bij Jan van Breda in Rotterdam.

Wijngoed Wolf Oranje Boven 2020

Wijngoed Wolf heb ik voor het eerst gedronken tijdens de blindproeverij ter voorbereiding van de asperge podcast. We proefden alle wijnen blind en waren helemaal verrast door Wijngoed Wolf. Dat was de souvignier gris – dikke tip – maar voor de proeverij heb ik de oranjewijn in petto.

Wijngoed Wolf is gevestigd in Sint-Michielsgestel in Oost-Brabant. De eerste wijnstokken werden in 2016 aangeplant en dat waren: pinot gris, souvignier gris, johaniter en cabernet cortis. Daarna volgden nog cabernet noir, sauvignac, cabernet noir, solaris en pinot noir. In totaal staat er vijf hectare en dit wordt de komende jaren nog verder uitgebreid.

Wat is oranjewijn eigenlijk? Normaal gesproken worden de druiven na de oogst zo snel mogelijk geperst en wordt contact met de schilletjes zoveel mogelijk vermeden. Bij het maken van een oranjewijn wil je dat contact juist; zo wordt de kleur verkregen. Oranje Boven van Wijngoed Wolf wordt gemaakt van souvignier gris, johanniter en solaris. Vooral het eerste druivenras, souvignier gris, heeft veel kleur in de schil. De schilletjes blijven vijf weken lang bij het sap en zo komt de wijn aan zijn kleur. Daarnaast zorgt deze schilweking voor andere aroma’s. Denk aan verse kruiden, kweepeer, thee en mandarijnen- en grapefruitschil.

Te koop bij Wijnwinkel BOB in Amsterdam.

Vandeurzen Albariño, 2020

Albariño in België? Ja, de familie Vandeurzen gooit het over een heel andere boeg. Geen pinot-variëteiten of moderne druivenrassen die lekker gedijen in ons klimaat, maar albariño, gruner veltliner en tempranillo. Spannende keuze, die wonder-boven-wonder werkt.

Wijnkasteel Vandeurzen ligt in Lubbeek op tien minuten rijden van Leuven. Sinds 2013 is het in handen van Urbain Vandeurzen, die na een lange carrière in de technologiesector toe was aan iets nieuws. Hij besloot het op te knappen en te transformeren tot wijnkasteel. Vandaag de dag is het, met 11 hectare, de tweede grootste wijngaard van Vlaanderen.

Te koop via Mario Wine.

Clos d’Opleeuw chardonnay, 2020

Niet bepaald de grootste, maar wel de beroemdste wijngaard van België. De wijnen van Clos d’Opleeuw worden jaar in jaar uit bejubeld in de pers. Jancis Robinson beschreef het zelfs ooit als een Puligny-Montrachet. Deze wijn kon dus niet ontbreken in de line-up.

Clos d’Opleeuw ligt iets ten westen van Genoels-Elderen, net onder Hasselt. Het wordt bestierd door Peter Colemont, docent biologie en wijnkennis, die in zijn vrije tijd niets liever doet dan wijn maken. Om precies te zijn chardonnay met Bourgogne als grote voorbeeld. Succes met de wedstrijd.

Hij kreeg de kans om in zijn eigen dorp, Gors-Opleeuw een ommuurd stuk grond te kopen. Een echte clos, dus – net als in Bourgogne. Het had het allemaal: een zuidelijke ligging, kalk in de bodem, een goede afwatering door de hellingsgraad. In 2004 komt de eerste wijn op de markt. Meteen een succes. Maar aan uitbreiden denkt hij niet. Hij doet alles zelf en wil dat zo houden. De jaarlijkse productie bedraagt 2000 tot 2500 flessen, afhankelijk van de vintage.

Zeer beperkt verkrijgbaar, mogelijk bij Wijnmagazijn.be.

Thorn Frühburgunder, 2020

Thorn is gevestigd in het gelijknamige dorpje Thorn in Limburg. Hier maakt Harry Vorselen sinds 2001 wijn. Hij doorliep een wijnbouwopleiding in Trieste en begon met zes hectare grond. Hierop staat onder andere frühburgunder aangeplant, een vroegrijpende mutatie van pinot noir. Een plezierige, makkelijk doordrinkbare wijn, die licht gekoeld het beste tot zijn recht komt.

Te koop bij Wijnwinkel BOB in Amsterdam en ook te proberen bij Wijnbar Walsjérôt.

Sang de Stokhem Pinot Noir, 2013

Een leuke vondst van wijnwinkel BOB in Amsterdam. Wijnwinkel BOB biedt een podium voor Nederlandse wijnen. De drie oprichters, samen met sommelier en podcast co-host Jan Jaap Altenburg, hebben letterlijk stad en land afgezocht naar de 100 beste Nederlandse wijnen. Zo belandden ze onder andere bij Wijndomein Stokhem in Zuid-Limburg, waar Jeroen van der Eng sinds 2017 mooie wijnen van pinot noir maakt.

De vorige eigenaar moest vanwege gezondheidsproblemen stoppen. Hij liet een grote voorraad oudere jaargangen achter. Die bleken subliem te zijn gerijpt. Een gerijpte pinot noir uit Nederland – het bestaat!

Wijndomein Stokhem is met 1,5 hectare klein maar erg fijn. Er staat uitsluitend pinot noir aangeplant op de redelijk steile, op het zuiden gerichte helling. De bodem bestaat uit mergel, löss en wat kiezel. De stokken zijn in 2004 en 2007 aangeplant.

Te koop bij Wijnwinkel BOB in Amsterdam.

Ook een proeverij bijwonen?

Lijkt het je leuk om ook een proeverij of een wijncursus bij te wonen? Zodra we een nieuwe datum plannen, komt deze online. Hou de agenda in de gaten.

Foto: Tara via instagram