De Azoren, het jongste stukje aarde

Ongerepte natuur, weinig toeristen, afgelegen, beeldschoon en supergroen. Dat is kort samengevat de Azoren. Één van de mooiste plekken op aarde waar de tijd soms even stil staat. En ja, ook hier komt wijn vandaan. Het wordt maar minimaal geëxporteerd, dus ging ik op onderzoek uit.

Geschiedenis & locatie

De Azoren zijn onderdeel van Portugal en liggen op 2,5 uur vliegen vanaf Lissabon oftewel zo’n 1650 kilometer. Ter vergelijk: Canada ligt op een kleine 2500 km afstand van de Azoren. De Azoren bestaan uit negen eilanden waarvan er wijnbouw plaatsvindt op drie. Eigenlijk vier, want ik heb met eigen ogen wijngaarden gezien op Faial. De drie eilanden waar wijnbouw op grotere schaal plaatsvindt zijn Pico, Graciosa en Terceira. De Azoren zijn een vulkanische eilandengroep en één van de jongste gebieden ter wereld. En dat klinkt toch een beetje raar, de Azoren het jongste stukje aarde?

De meeste eilanden dateren uit het quartair tijdperk. Dat begon slechts 2,5 miljoen jaar geleden en loopt tot het heden. Het eiland Santa Maria is ouder; er zijn resten gevonden uit het Mioceen (23 miljoen jaar oud tot 5 miljoen jaar oud). De eilandengroep is opgedoken uit de meer dan 600 meter diepe kloven in de zeebodem en ontstond ter hoogte van de Mid-Atlantische rug. Bizar, toch? De eilanden worden sinds de 15e eeuw bewoond en er wordt sindsdien wijn gemaakt.

Het jongste stukje land is Capelinhos op Faial. Dit is ontstaan door een vulkaanuitbarsting in 1957. Hier door werd het westelijke deel van het eiland Faial vergroot. “De vuurtoren die eerst aan de westkust stond, stond na de eruptie tegen een berg aan”, aldus Wikipedia. Maar ook het bekendere eiland Pico, waar veel wijn vandaan komt, is nog maar 290.000 jaar oud.

Klimaat

De wijngaarden liggen allemaal langs de kust en zijn dus niet hooggelegen. Bij de Azoren denk je al snel aan tropische temperaturen, maar het tegendeel is waar. De gemiddelde temperatuur van de koudste maand is 12,8 en de warmste 22,4 graden celsius. Het wordt er niet extreem koud, maar ook niet extreem warm. Het is er redelijk nat met een gemiddelde regenval van 1100 mm per jaar.

Bodem

Deze twee bodemsoorten zijn het vaakst voorkomend op de Azoren

• Lajido, ofwel vulkanisch gesteente, in originele vorm. Dit vind je dichtbij de kust.
• Biscuito, kiezels en arm in organisch materiaal

Druivenrassen

Ik had al eens wit gedronken van de Azoren, maar nog niet eerder rood. Eenmaal aangekomen bleek dat er meer inheemse witte druivenrassen zijn, en dat we voor rood vooral zijn aangewezen op de bekendere, internationale druivenrassen zoals: cabernet sauvignon, merlot, syrah en cabernet franc.

Voor dit artikel behandel ik de meest voorkomende druivenrassen.

Wit

• Verdelho – niet te verwarren met verdejo. Deze druif heeft tonen van citrus, iets waxachtigs, aroma’s van noten en medium tot medium+ zuren. Energiek. Een van de meest aangeplante druiven inmiddels.
• Arinto dos Açores, de druif die veel staat aangeplant en echt eigen is. Hoge zuren, veel energie, citrus, maar ook iets floraal. Potentie om geweldig te kunnen ouderen door de zuren.
• Pico Terrantez, krachtige witte wijn, die het ook goed doet in combinatie met houtrijping, floraal, iets tropisch en levendig.

Rood

• Isabella, een werkpaard en hybride druif uit Amerika. Iets foxy aroma’s met rood fruit en kauwgombal.
• Saborinho, komt van origine van het vasteland van Portugal, maar heeft grote potentie. Ik dronk de saborinho van The Azores Wine Company en dit was een van de meest elegantie, energieke, lichte rode wijnen die ik heb geproefd uit Portugal.
• Cabernet sauvignon, merlot, syrah en cabernet franc. Ik was niet altijd helemaal onder de indruk van de wijnen. Ze deden soms iets warm overkomen, maar potentie is er zeker in combinatie met dit klimaat en terroir. 

Werelderfgoed

De wijngaarden worden al sinds de 15e eeuw beschermd door de zogenaamde currais. Dit zijn op ruime afstand van elkaar liggende, lange strakke muren die landinwaarts lopen vanaf de rotsachtige kust. Indrukwekkend om te zien en niet voor niets door UNESCO bestempeld als werelderfgoed. De muren zijn destijds gebouwd tegen de bescherming van wind en zeewater. Als je door de wijngaarden loopt, kan je bijna niet bevatten dat deze muren al 500 tot 600 jaar oud zijn en dat de bewoners toen al zo slim waren dit te creëren.

Vroeger nam de wijnbouw op de Azoren overigens een grotere rol in dan tegenwoordig. Op het eiland Pico stond in de hoogtijdagen zo’n 12.000 hectare aan wijngaarden en vandaag de dag telt het nog geen 1000 hectare.

Kwaliteit staat voorop

Ondanks dat er al eeuwenlang wijn wordt gemaakt op de Azoren is het niet zo dat er altijd hoogstaande kwaliteit vandaan kwam. Net als veel andere wijngebieden hebben ook de Azoren te maken gehad met de verwoestende phylloxera. Deze druifluis heeft ervoor gezorgd dat er veel hybride – en dus resistente – druivenrassen zijn aangeplant. Er brak toen een periode aan die meer om volume dan smaak draaide (uitzonderingen daargelaten). Met de terugkeer van de Verdelho wijnen in 1970 zijn de Azoren letterlijk weer uit hun as herrezen. Het opnieuw leven inblazen van deze authentieke wijnen heeft bijgedragen aan de verbetering van wijnmaaktechnieken en resulteerde in hogere kwaliteit. Dat laat ook The Azores Wine Company zien, een wijnhuis dat in 2010 is opgericht. Het wijnhuis wil de authenticiteit van de wijnen van de Azoren terugbrengen en het unieke terroir laten spreken. Benieuwd naar het verhaal van dit wijnbedrijf en de wijnen? Je leest er hier meer over.

Smaak

Dan natuurlijk de grote vraag: hoe omschrijf je de wijnen van de Azoren? Vulkanisch? Maar ja, wat betekent dat? Het zijn wijnen met energie, je proeft het terroir en de wijnen hebben een geweldige frisheid en puurheid die met niks anders te vergelijken zijn. Uniek, karakteristiek, puur en authentiek. Zeker het proberen waard!

Favorieten:

• Verdelho Biscoitos doc ‘Magma’ 2019 verkrijgbaar bij Vinites
• Arinto dos Açores sur lies 2017 verkrijgbaar bij Andre Kersten
• Ilha do Pico Terrantez do Pico Branco 2018 verkrijgbaar bij Wijnhandel-Peeters