Altijd lachen wanneer iemand doorslaat met wijnwoorden. ‘Prachtig boeket, vind je ook niet? Die dansende zuren zorgen voor een geweldige balans.’ Uhm….

Het is niet makkelijk om wijn te omschrijven. Het kan zo veelzijdig zijn dat het moeilijk wordt je smaak in woorden te vangen. En als we het over smaak hebben, hebben we het dan over je persoonlijke smaak of over een objectieve kijk op wijn? Dat zijn twee verschillende dingen. Misschien vind je een wijn niet lekker, maar dat betekent natuurlijk niet automatisch dat de wijn slecht is. Daarom staat het woord lekker niet in dit lijstje basisbegrippen over proeven. Dit lijstje is bedoeld voor diegene die een stapje verder willen dan een wijn als lekker of niet lekker te classificeren..

Basisbegrippen over proeven

Afdronk. Hoe lang blijft de smaak van de wijn in je mond hangen? Hoe langer, hoe beter. Vanaf zo’n zes seconden spreken we over ‘een lange afdronk’.

Aroma. De geuren van de wijn. Handig is om hierbij een aromawiel te gebruiken. Ook een dikke tip: het boek van Winefolly (ik kies bewust de Engelse variant, is beter).

Balans. Een zekere mate van balans is belangrijk in de wijn. Een witte wijn met houtrijping is heerlijk, maar vooral als het in balans is met de zuren en het fruit. Soms kan het hout overheersen, de wijn is dan ‘uit balans’. Soms kunnen de tannines te hard zijn, de wijn droogt je mond maximaal uit. In zo’n geval is het misschien een idee om de wijn te karafferen.

Brut. De meest voorkomende stijl Champagne, een (redelijk) droge Champagne met een suikergehalte tussen de 6 en 15 gram.

Body. Het mondgevoel. Hoe voelt de wijn aan in je mond? Vergelijk het met magere melk en volle melk of dikke kookroom.

Boeket. Wordt meestal gebruikt om tertiaire aroma’s te omschrijven. Eerlijk gezegd gebruik ik het woord nooit. Het gaat me te ver.

Decanteren. Decanteren is eigenlijk hetzelfde als karafferen, maar heeft een ander doel. Het doel is om de wijn van zijn droesem te scheiden. Dat is soms nodig bij oudere wijnen.

Demi-Sec. Champagne met een suikergehalte tussen de 32 en 50 gram suiker. Een zoete champagne.

Doux. Een champagne met meer dan 50 gram suiker, de meest zoete Champagne van allemaal.

Extra Brut. Deze champagne bevat minder dan 6 gram suiker.

Extra Dry: Een champagne extra dry bevat tussen de 12 en 20 gram suiker, een net-niet droge Champagne.

Filmend. Het tegenovergestelde van een strakke wijn. Filmend is het verzamelwoord voor het volle, romige mondgevoel dat sommige wijnen hebben (melkchocolade bijvoorbeeld ook).

Karafferen. Karafferen is de wijn overschenken in een karaf met als doel ‘m te beluchten. Door de aanwezigheid van zuurstof opent de wijn en brengt het aroma’s en smaken naar boven. Hetzelfde doe je eigenlijk in je glas als je je wijn walst. Zie ook decanteren.

Kurk. Als afsluiter van de fles, oké, maar ‘als de wijn kurk heeft’, niet oké. De wijn heeft een muffe lucht, die op zich goed te omschrijven valt als een kelder waar een natte hond in heeft gelegen. In zo’n geval is het natuurlijk niet te missen. Maar het komt ook wel eens in mindere mate voor en dan is het heel moeilijk om te ontdekken in een wijn. Bovendien is de ene proever gevoeliger voor kurk dan de andere. Ik wil maar zeggen: het is niet erg als je het niet (direct) ruikt. Het kan de beste overkomen.

Wat betreft de technische kant: het heeft te maken met een bacterie, trichloranisole (TCA) om precies te zijn, die wordt veroorzaakt tussen chloorhoudende stoffen en schimmels of gisten op de kurk. Het is helaas niet op te lossen. Als de wijn kurk heeft, dan is het uit met de pret. Is een schroefdop beter dan een kurk?

Mousserende wijn. Wijn met bubbels. Mousserende wijnen kunnen op verschillende manieren worden gemaakt. Check: Hoe maak je mousserende wijn?

Nerveus. Een wijn met veel smaak en een flinke maar prettige zuurgraad. By far, één van de favoriete woorden van de winenerd. Toegegeven, het is een schitterend woord om een wijn te beschrijven.

Pétillant. Dat is licht mousserend. Vergelijkbaar met Spa Groen.

Primaire aroma’s. Dat zijn aroma’s die te maken hebben met het druivenras. Een muscat is bijvoorbeeld een druivenras dat écht naar witte druiven ruikt, terwijl sauvignon blanc vaak aroma’s heeft van groene paprika of buxus. Zo heeft elk druivenras een aantal aromakenmerken. Binnen de primaire aroma’s kun je een onderverdeling maken in:

• Fruit (perzik, zwarte bes, appel)
• Groente (rode kool, groene peper)
• Kruiden (mint, oregano)
• Bloemen (lavendel, rozen)
• Aards (aards, potgrond, bieten)

Rond. Een soepele wijn zonder scherpe randjes. Gaat vaak gepaard met een zacht mondgevoel (body). Meestal hebben deze wijnen een malolactische gisting ondergaan.

Sec. Champagne met een suikergehalte tussen de 17 en 32 gram suiker. Lekker verwarrend, want sec is het Franse woord voor droog. Maar het is dus zoet.

Secundaire aroma’s. Komen van de wijnbereiding. Meestal hebben ze te maken met de gisting en zijn makkelijk te herkennen in witte wijn, denk aan brooddeeg en brioche. Ook is malolactische gisting gemakkelijk te ontdekken in witte wijn. Deze gisting zet het scherpe appelzuur om in milder melkzuur en zorgt voor aroma’s van boter en zuivel. Het maakt de wijn ook romiger van textuur. Houtrijping kan daar nog een laag aan toevoegen en kan aroma’s van onder andere hout (duh), toast, noten en kokos meegeven aan de wijn. Meer weten over houtrijping? Check: Of je van hout houdt.

Sulfiet. Proef je niet als het in de wijn zit, maar je kunt het vaak wel merken als het er niet in zit. Sulfiet moet sinds 2005 verplicht op het etiket staan voor alle wijnen met een zwavelgehalte van 10 mg per liter. Sulfiet helpt om wijn te bewaren en vertragen chemische reacties die ervoor zorgen dat wijn slecht wordt. Tegenwoordig worden er zogenaamde natuurwijnen gemaakt, dat zijn wijnen waaraan niets wordt toegevoegd (geen commerciële gisten, sulfiet en ook geen rijping op nieuw hout). Dat pakt niet altijd goed uit. Wat mij betreft ligt de waarheid in het midden; gebruik sulfiet met mate.

Top-producent uit de Jura, Jean-François Ganevat, heeft me geïnspireerd om me eens meer in sulfiet en de effecten ervan te verdiepen. De opvoeding van de wijnen geschiedt op gebruikt hout en vindt plaats zonder interventie of toevoegingen (ook geen sulfiet) op de fijne lie (géén bâtonage) tot aan het (ongefilterd) bottelen. Dan pas wordt een verwaarloosbare hoeveelheid sulfiet toegevoegd. En niet eens altijd. Ganevat zegt hierover: ‘Ik wil sap van gefermenteerd fruit maken, dat smaakt naar waar het vandaan komt en is 100% drinkbaar’. Ze stralen de dynamiek en grenzeloze energie van Ganevat zelf uit. Oerwijnen die vibreren. (Bron: Vinoblesse)

Strak. Als een wijn als ‘strak’ omschreven wordt, dan zit ‘ie lekker in z’n zuren. Een droge riesling is een voorbeeld van een strakke wijn.

Tannine. Bijt maar eens op een druivenpit. Lekker? Niet echt, toch? Een wrange smaak, waarbij je mond een beetje opdroogt. Dat is tannine. Het zit in de schilletjes, pitjes en steeltjes van de druif. In de ene druif meer dan in de andere. Tannine voegt zowel bitters als complexiteit toe. Tannine komt het meest voor in rode wijn, hoewel sommige witte wijnen ook tannine kunnen bevatten (door houtrijping of als de schilletjes mee gegist worden, bijvoorbeeld bij amforawijn). Lees meer over tannine: De T van Tannine of het uitgebreide artikel over Tannine.

Tertiaire aroma’s. Aroma’s die te maken hebben met verouderen. Naarmate een wijn ouder wordt, komen de primaire en secondaire aroma’s steeds dichter bij elkaar. Ze vermengen met elkaar, de primaire aroma’s gaan naar de achtergrond. Waar je in een basis champagne aroma’s van groene appel en een snufje brooddeeg vindt, gaat dat in een vintage champagne van bijvoorbeeld vijf jaar oud richting appeltaart. Dat is mooi, hoor. Laat je rode wijnen langer liggen, dan kan dat de kant op gaan van paddenstoelen, kruiden en aardse tonen als bosgrond en bladeren.

Walsen: Door rondjes te draaien met je glas komt er zuurstof bij de wijn. Je schudt de wijn als het ware wakker, er komen meerdere aroma’s vrij. Mocht je niet super handig zijn, dan kan je je wijnglas ook op tafel zetten en op die manier rondjes draaien..

Zuurgraad: Zuren zijn belangrijk voor de wijn. Elke wijn bevat zuren, ook een Sauternes – de zoete dessertwijn. Die zuren houden de wijn in balans en zorgen voor frisheid. Zuren zorgen er ook voor dat een wijn kan ouderen.

Zéro Dosage. Een champagne met 0 gram toegevoegde suikers, wat resulteert in een droog, zeg beendroge champagne. Global warming maakt dit steeds meer mogelijk. De druiven zijn rijper, dus er hoeft gewoon niet meer zoveel suiker toegevoegd te worden.